Ο Πηνειός έχει στερέψει πάλι στα μέσα Αυγούστου στη Διάβα στα Τρίκαλα, στη Λάρισα έχει γίνει ένα ρυάκι, οι καύσωνες συνεχίζονται το ίδιο και η ανομβρία και όταν βρέχει είναι με αντικυκλώνες και με θερμοκυταρρικές καταιγίδες, φαινόμενα βίαια που προκαλούν μόνο καταστροφές, όπως συνέβη την περασμένη Πέμπτη στη Θεσσαλία
Έχουμε λοιπόν κλιματική κρίση. Το φαινόμενο είναι αυτοτροφοδοτούμενο (οι επιστήμονες το αναφέρουν ως ανάδραση) και επιταχυνόμενο και δεν χρειαζόταν τα πύρινα μέτωπα στην Εύβοια, την Αττική και την Πελοπόννησο για να το συνειδητοποιήσουμε, είχαμε και στη Θεσσαλία τους τελευταίους 10 μήνες πολλά ηχηρά μηνύματα.
Του Γιάννη Κολλάτου
Τη βιώνουμε και πρέπει να δράσουμε για την ανάσχεσή της και το μετριασμό των επιπτώσεων. Πέρα από το εθνικό σχέδιο και τις δράσεις που γίνονται σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο , οφείλουμε να προτάξουμε και ένα περιφερειακό σχέδιο αφού ο πλέον ευάλωτος τομέας από τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι ο αγροτικός και η Θεσσαλία στηρίζει τη δυναμική της σε αυτόν.
Η ενίσχυση της ορεινής υδρονομίας, τα φράγματα, ο καθαρισμός των ποταμών ειδικά πλησίον αστικών κέντρων, η αποθήκευση νερού από τα χειμέρια ύδατα, η έγκαιρη άρση των πρόχειρων φραγμάτων στον κάμπο, πριν καταφθάσουν οι πλημμύρες, όπως συνέβη με τον «Ιανό» είναι ορισμένες από τις δράσεις που οφείλουν να προταχθούν.
Πως όμως λειτουργεί σε επίπεδο Θεσσαλίας το φαινόμενο της ανάδρασης που επιταχύνει την κλιματική κρίση;
Η απουσία φραγμάτων ορεινής υδρονομίας οφείλεται στην αδιαφορία της πολιτείας όλα αυτά τα χρόνια για έργα που θα συμβάλλουν στη μείωση του κόστους παραγωγής τα οποία αποτελούν και έργα πολιτικής προστασίας. Αυτό σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη των ορεινών χωριών, που οδήγησε στο γκρέμισμα των αναβαθμίδων που συγκρατούσαν τα επικλινή εδάφη, δίνουν πλέον μία βίαιη ροή σε περίπτωση καταιγίδων, σε ποτάμια όπως ο Ενιπέας ή ο Πάμισος που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τις πλημμύρες του Ιανού τον περασμένο Σεπτέμβρη.
Στον κάμπο η εγκατάλειψη εαρινών καλλιεργειών, λόγω της απουσίας έργων άρδευσης που εκτοξεύουν το κόστος παραγωγής , έχουν ως συνέπεια να αλλάζει το μικροκλίμα το καλοκαίρι, να γίνεται πιο ξηροθερμικό με αποτέλεσμα να έχουμε μεγαλύτερη εξάτμιση πιο υψηλές θερμοκρασίες και υδρατμούς που συγκεντρώνονται με απειλητικό τρόπο και οδηγούν σε κατακρημνίσεις από την ατμόσφαιρα. Όπως συνέβη την περασμένη Πέμπτη με το καταστροφικό μπουρίνι σε Ελασσόνα και Τύρναβο, ή πριν από ένα μήνα στον Παλαμά, με ζημιές σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα από χαλαζοπτώσεις.
Φυσικά η έλλειψη επιφανειακών έργων άρδευσης στο θεσσαλικό κάμπο, σε συνδυασμό με την διάβρωση των εδαφών και τη μείωση των βροχοπτώσεων συμβάλλουν στην περεταίρω ερημοποίηση του κάμπου, όπου συν τοις άλλοις έχουμε ένα έλλειμμα της τάξης των 3 δις κυβικών μέτρων νερού από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Τα καλοκαίρια από εδώ και στο εξής στη Μεσόγειο μας προειδοποιούν οι επιστήμονες μετεωρολόγοι-κλιματολόγοι και Φυσικοί της Ατμόσφαιρας θα είναι εφιαλτικά με παρατεταμένους καύσωνες πάνω από ένα μήνα, ανομβρία και φυσικά στο επίκεντρο αυτών των δραματικών αλλαγών στο κλίμα , βρίσκεται η Θεσσαλία , ο κάμπος της και ο ευαίσθητος τομέας της γεωργίας.
Η έλλειψη πράσινων υδρόφιλων καλλιεργειών το καλοκαίρι πέραν του ότι στερεί την τοπική οικονομία από σημαντικούς πόρους (άλλο είναι ο τζίρος των 50 με 60 ευρώ το στρέμμα των χειμερινών δημητριακών και άλλο τα 200 με 250 ή 300 ευρώ το στρέμμα ο τζίρος από τις δυναμικές εαρινές καλλιέργειες), στερεί και το περιβάλλον από τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεσης ,ενώ και το μικροκλίμα της περιοχής επηρεάζεται προς το θερμότερο. Αυτό συνεπάγεται ακόμη μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό (οι αντλίες θερμότητας και τα κλιματιστικά αποβάλλουν ζέστη στο περιβάλλον) και κάπως έτσι έχουμε την ανάδραση σε ένα σύστημα δυναμικό και αυτοτροφοδοτούμενο.
Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός επιστήμονας για να κατανοήσει πως για τη Θεσσαλία η ενίσχυση του υδατικού της ελλείμματος με μεταφορά νερού από την περίσσεια των χειμέριων υδάτων του Αχελώου, σε συνδυασμό με την κατασκευή μικρών και μεσαίων φραγμάτων είναι οι μόνες λύσεις για την ανάσχεση του φαινομένου της ερημοποίησης. Το μόνο έργο προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος στο θεσσαλικό κάμπο, που έγινε τις τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν η ανασύσταση της Κάρλας και πιο μπροστά η κατασκευή του φράγματος Σμοκόβου.
Διαφορετικά θα πρέπει κανείς να ανατρέξει στο μακρινό 1955 όταν ξεκίνησε η κατασκευή του φράγματος Πλαστήρα, που ήταν και η πρώτη εκτροπή παραποτάμου του Αχελώου (του Μέγδοβα) προς το θεσσαλικό κάμπο. Μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει πόσο ταχύτερα θα είχε επέλθει η ερημοποίηση του θεσσαλικού κάμπου, αν δεν υπήρχε το έργο της Λίμνης Πλαστήρα;
Είναι καιρός λοιπόν μιας και ο πρωθυπουργός παραδέχτηκε ότι υπάρχει κλιματική κρίση να προχωρήσει σε εκείνα τα έργα που θα θωρακίσουν τη χώρα και την ευάλωτη γεωργία της από τις θεομηνίες. Με έργα και όχι διαπιστώσεις. Έργα που είναι δύσκολα στο σχεδιασμό, απαιτούν πολιτική συναίνεση και εθνική συνεννόηση. Η συζήτηση στη Βουλή στις 25 Αυγούστου, ας μην αναλωθεί μόνο στις πυρκαγιές, αλλά σε όλο το φάσμα της κλιματικής κρίσης και κυρίως στις πλημμύρες που ακολουθούν και μπορούν εξίσου να διαλύσουν μία τοπική οικονομία όπως συνέβη τον περασμένο Σεπτέμβρη με την πόλη της Καρδίτσας.
Η κλιματική κρίση οδηγεί σε συνδυασμό με τις πολιτικές προστατευτισμού στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και των θεομηνιών λόγω της κλιματικής αλλαγής και μεσούσης της πανδημίας σε τεράστια αύξηση στις τιμές των τροφίμων και του νερού (λόγω της έλλειψης τους υπερισχύει η ζήτηση της προσφοράς).
Προς το παρόν βλέπουμε στη Θεσσαλία ένα αποσπασματικό σχεδιασμό σε παρόμοια έργα και όχι μία ολιστική προσέγγιση (ένα masterplan) για την αντιμετώπιση της ερημοποίησης και του υδατικού ελλείμματος ενώ το έργο του Αχελώου έχει μείνει εδώ και 18 μήνες μόνο στη φάση των εξαγγελιών. Τα έργα ταμίευσης νερού για παράδειγμα στο Ληθαίο έχουν κόστος 12 με 15 ευρώ το κυβικό μέτρο, ενώ στον Ενιπέας και το Μουζάκι 2,5 ευρώ και φυσικά στη Συκιά στον Αχελώο μόλις 1 ευρώ το κυβικό μέτρο
Ίσως η προώθηση έργων στο Ληθαίο το προηγούμενο διάστημα πριν τον «Ιανό» , αντί του Ενιπέα (φράγμα Σκοπιάς) και του Πάμισου (φράγμα Μουζακίου) που αποδεδειγμένα προξενούν τις μεγάλες πλημμύρες σε Καρδίτσα και Φάρσαλα, πέραν της εντοπιότητας των πολιτικών που λαμβάνουν τις αποφάσεις να σχετίζεται και με τους μύθους που εξέθρεψαν τους Θεσσαλούς επί δεκαετίες και αιώνες. Μη λησμονούμε ότι από το Ληθαίο έπιναν νερό οι ψυχές πριν η Δίκη τις οδηγήσει είτε στα Τάρταρα (την κόλαση των αρχαίων Ελλήνων) ή στον παράδεισο (το νησί των Μακάρων) για να λησμονήσουν (να περάσουν στη λήθη) την προηγούμενη ζωή τους…
Με τα έργα στο Ληθαίο όμως δεν ξεχνιέται το εφιαλτικό παρών που ζούμε στο θεσσαλικό κάμπο, όπου οι ζημιές από τις συσσωρευμένες θεομηνίες έχουν ξεπεράσει κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ…
Υ.Γ. οι φωτογραφίες από το υπό κατασκευή φρ΄-αγμα στο Ληθαίο που προτάχθηκε στο σχεδιασμό έναντι άλλων, όπως της Σκοπιάς και του Μουζακίου…
