«Αποτελούν αναντικατάστατο κύτταρο στη διαχείριση του αρδευτικού νερού»
«Σοβαρό λάθος» χαρακτηρίζουν η επιτροπή ΤΟΕΒ Θεσσαλίας την κατάργηση των συγκεκριμένων φορέων και την υπαγωγή τους στον νέο Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας Α.Ε., υπογραμμίζοντας ότι αποτελούν «αναντικατάστατο κύτταρο» στη διαχείριση του αρδευτικού νερού με ουσιαστικό ρόλο και σημασία.
Σε ανακοίνωση – σχόλιο για το σχέδιο νόμου την οποία υπογράφουν οι Πρόεδροι των ΤΟΕΒ Ταυρωπού Αθανάσιος Μαρκινός, Θεσσαλιώτιδος Σπύρος Γιωτάκος, Σελλάνων Γεώργιος Κωστόπουλος, Τιτανίου Βασίλης Γιαννάκος, Ενιπέα Αναστάσιος Δραχμάνης, Πηνειού Δημήτριος Τσιουρής και Ζάρκου Ιωάννης Σράλης επισημαίνουν ότι το σχέδιο νόμου του Υπ. Περιβάλλοντος φαίνεται να αγνοεί τον ιδιαίτερο και αναβαθμισμένο ρόλο που θα έχουν οι ΤΟΕΒ στην υλοποίηση των νέων αρδευτικών έργων και δικτύων. Προτείνουν μάλιστα μέχρι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις οργάνωσης και ομαλής λειτουργίας του νέου Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, οι βιώσιμοι ΤΟΕΒ να παραμείνουν ως θεσμός .
Αναλυτικά σημειώνουν: «Σύμφωνα με το άρθρο δέκατο έβδομο «Κατάργηση Οργανισμών Έγγειων Βελτιώσεων στη Θεσσαλία και υπαγωγή τους στον Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας Ανώνυμη Εταιρεία», με την σύσταση του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας Α.Ε, καταργούνται οι ΤΟΕΒ (εντός ενός έτους από την στιγμή που θα συσταθεί ο Ο.Δ.Υ.Θ).
Η εξέλιξη αυτή δείχνει περιορισμένη συνειδητοποίηση των προβλημάτων που υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια, καθώς και αυτών που δημιουργήθηκαν από τις πρόσφατες πλημμύρες του 2023. Η διαχρονική έλλειψη πολιτικής τόλμης, από όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών, για την πραγματοποίηση των τομών και του εκσυγχρονισμού που έχει ανάγκη ο τομέας της διαχείρισης υδάτων και ειδικά οι ΤΟΕΒ, επέτρεψαν την γιγάντωση όλων αυτών των προβλημάτων που δεν επιτρέπουν την ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία μας.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο που προτείνεται στο παραπάνω Σχέδιο Νόμου και ειδικά το άρθρο 17, προβλέπει την κατάργηση όλων των ΤΟΕΒ της Θεσσαλίας, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι παρά τα προβλήματα μας, η σημασία και ο ρόλος μας στη διαχείριση τους αρδευτικού νερού είναι ουσιαστικός, γιατί αποτελούμε αναντικατάστατο «κύτταρο» στην διαχείριση του αρδευτικού νερού.
Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος φαίνεται να αγνοεί τον ιδιαίτερο και αναβαθμισμένο ρόλο που θα έχουν οι ΤΟΕΒ, στην υλοποίηση των νέων αρδευτικών έργων και δικτύων (όπως αυτά στην περιοχή Φαρσάλων – Παλαμά, τον εκσυγχρονισμό του αρδευτικού δικτύου ΤΟΕΒ Ταυρωπού, το φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων και πολλά άλλα έργα του προγράμματος ΥΔΩΡ, 2.0.
Η κατάργηση συνεπώς όλων των φορέων αυτών είναι σοβαρό λάθος, που πιθανόν να επηρεάσει τόσο την επιτυχή έκβαση της νέας αυτής μεταρρύθμισης που επιχειρείται με τον νέο φορέα, όσο και για την υλοποίηση των παραπάνω έργων που χρειάζεται άμεσα η Θεσσαλία.
Προτείνουμε την τροποποίηση του σχετικού άρθρου 17 ως εξής : «Μέχρι ότου δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις οργάνωσης και ομαλής λειτουργίας του ΟΔΥΘ, οι βιώσιμοι ΤΟΕΒ να παραμείνουν ως θεσμός (με τις όποιες απαραίτητες νομοθετικές κ.α αλλαγές – συγχωνεύσεις για τους μη βιώσιμους οργανισμούς). Όπως επισημαίνεται μάλιστα και στο Master Plan από την HVA, στο κεφάλαιο VOLUMEII: WATER MANAGEMENT ORGANISATION (σελ. 182): «…Είναι σαφές ότι αυτός ο νέος Οργανισμός Διαχείρισης Υδότων θα χρειαστεί χρόνο και προσπάθεια για να φτάσει στην τελική προβλεπόμενη επιχειρησιακή του κατάσταση και να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά, ανεξάρτητα και να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους του. Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι υφιστάμενοι πόροι και να αναπτυχθεί και να ακολουθηθεί ένα σχέδιο διαχείρισης της αλλαγής με στόχο την ομαλή μετάβαση χωρίς κενά και δυσλειτουργίες..».
«..Ως εκ τούτου, συνιστούμε να αποφευχθεί η λήψη μιας βιαστικής και ριζοσπαστικής απόφασης σχετικό με τους ΤΟΕΒ εξ ολοκλήρου, χωρίς προηγουμένως να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες και αναλύσεις για να ληφθεί μια ξεκάθαρη απόφαση σχετικά με το πως είναι καλύτερο να ρυθμιστεί η κυριότητα αυτών των λειτουργιών…»
Πιο συγκεκριμένα:
1. Οι ΤΟΕΒ αποτελούν Ν.Π.Ι.Δ., δεν επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς συντηρούνται αποκλειστικά από τις εισφορές των Μελών τους (αρδευτικά, στραγγιστικά τέλη), διοικούνται από τα ίδια τα Μέλη τους, με τα αντίστοιχα Διοικητικά Συμβούλια που προκύπτουν μετά από εκλογές των Μελών, και οι θέσεις του Δ.Σ. έχουν τιμητικό χαρακτήρα και δεν είναι αμειβόμενες. Μέλη δε των οργανισμών εγγείων βελτιώσεων καθίστανται υποχρεωτικά οι κατέχοντες ιδιοκτησία (κατά πλειοψηφία παραγωγοί) εντός του δικτύου δικαιοδοσίας των ως άνω οργανισμών.
2. Αντικείμενο του έργου τους αποτελεί η άρδευση, η αποστράγγιση, καθώς και η αγροτική οδοποιία της περιοχής της αρμοδιότητάς τους. Όπως έχει αποδείξει η μακρόχρονη πρακτική αυτών των οργανισμών, και τα εξαιρετικό πετυχημένα παραδείγματα λειτουργίας πολλών από αυτούς ανά τη χώρα, έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη τεχνογνωσία, η οποία σε συνδυασμό με την τοπικότητα και την γνώση της μορφολογίας της περιοχής στην οποία δραστηριοποιούνται, έχουν οδηγήσει στην άμεση διαχείριση και την αποτελεσματική επίλυση των καθημερινών προβλημάτων που προκύπτουν όχι μόνο κατά την διάρκεια της αρδευτικής περιόδου, αλλά σε όλη την διάρκεια του έτους. Απόλυτα σεβόμενοι αυτό τον πολύτιμο φυσικό πόρο, το νερό, το οποίο αποτελεί ένα δημόσιο αγαθό, και δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, διαμορφώνουν τις παραγγελίες του ύδατος, ανάλογα με την διαμόρφωση των καλλιεργειών ανά εκάστοτε αρδευτική περίοδο, αντίστοιχα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, καθορίζουν ένα
χρηστό ωρολόγιο πρόγραμμα άρδευσης, πραγματώνοντας έτσι μία ορθολογική διαχείριση της άρδευσης, και εν τέλει μία ορθολογική χρήση του νερού. Αποτελεί λοιπόν κρίσιμο στοιχείο για την λειτουργία των Οργανισμών το χαρακτηριστικό της εντοπιότητας, καθώς υπάρχει άμεση επαφή με τα αγροκτήματα και είναι ταχύτερη η αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων. Σε περίπτωση διάλυσης των οργανισμών θα υπάρξουν ανυπέρβλητα κωλύματα στην άρδευση των χωραφιών, τα οποία χρήζουν άμεσης και έγκαιρης αντιμετώπισης, καθώς τυχόν επερχόμενες βλάβες στην λειτουργία του δικτύου, είναι βέβαιο ότι θα επιφέρουν ανεπανόρθωτες καταστροφές στις καλλιέργειες, χωρίς να είναι δυνατή η επαναφορά των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση. Η γνώση της μορφολογίας της περιοχής και η δυνατότητα άμεσης επέμβασης σε όλο το εύρος του δικτύου, αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά που προσδίδουν στην επιτυχή διαχείριση του έργου των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων, άλλωστε τα ως άνω στοιχεία δημιούργησαν αίσθημα ασφάλειας στα Μέλη
– παραγωγούς των Οργανισμών, καθώς και αίσθημα εμπιστοσύνης περί λειτουργίας των δικτύων των Οργανισμών, με βάση τα οποία τα ίδια Μέλη
– παραγωγοί συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να διαμορφώνουν το επιχειρηματικό αγροτικό τους πρόγραμμα, και εν τέλει να μην εγκαταλείπουν την γη τους.
3. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την παρούσα στιγμή, που αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα των ανταποδοτικών υπηρεσιών των Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων της Θεσσαλίας, είναι ότι στην πλειοψηφία τους ανέλαβαν και ολοκληρώνουν μόνοι τους σήμερα την αποκατάσταση του συνόλου της καταστροφής που επήλθε στο δίκτυό τους, μετά τις πλημμύρες του έτους 2023 «Daniel» και «Elias». Το ίδιο άλλωστε έπραξαν και μετά το καταστροφικό φαινόμενο «Ιανός» του Σεπτεμβρίου του έτους 2020, ολοκλήρωσαν τις αποκαταστάσεις στα δίκτυά τους με αυτεπιστασία, προσπάθεια η οποία έγινε αποδεκτή και αναγνωρίστηκε για την επιτυχία της από τους φορείς της Ελληνικής Κυβέρνησης, καθώς και στην παρούσα στιγμή οι ίδιοι ως άνω φορείς της Κυβέρνησης επέλεξαν την επανάληψη του επιτυχημένου «μοντέλου του Ιανού». Σε μια πραγματική μάχη με τον χρόνο, αλλά και με την έλλειψη πόρων και συνεργατών, δεδομένης της καταστροφής που επέφερε η θεομηνία ταυτόχρονα στους τέσσερις νομούς της Θεσσαλίας, οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων, ανέλαβαν τόσο να καταγράψουν αναλυτικά τις ζημιές που προκλήθηκαν, όσο και να αποκαταστήσουν αυτές, προκειμένου να είναι λειτουργικά τα δίκτυά τους την επερχόμενη αρδευτική περίοδο, η οποία βάσει των καλών καιρικών συνθηκών τις οποίες διανύουμε, είναι ήδη μπροστά μας. Αναρωτιέται κανείς πως είναι δυνατόν σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή πραγματικής μάχης με το χρόνο, να παρουσιάζεται το παρόν σχέδιο, και μάλιστα με τόσο μικρό χρονικό περιθώριο αντίδρασης σε αυτό (διάρκεια διαβούλευσης μέχρι 15/04/2024 και ώρα 08:00 π.μ.)· Κρίνουμε ότι είναι πολύτιμη η γνώση των Οργανισμών και μόνο θετικό θα μπορούσε να προσφέρει σε νέο πλαίσιο διαμόρφωσης λειτουργίας οποιουδήποτε φορέα.
4. Στους Οργανισμούς απασχολείται σημαντικός αριθμός εργαζομένων, τόσο με σύμβαση αορίστου χρόνου, όσο και με σύμβαση ορισμένου χρόνου (εποχιακό προσωπικό που προσλαμβάνεται για την κάλυψη των αναγκών κατά την διάρκειατης αρδευτικής περιόδου), που θα πρέπει να διατηρηθεί, καθώς το εν λόγω προσωπικό έχει σταθερή σχέση με τους Οργανισμούς, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τοπικό χαρακτήρα των περιοχών, και προσδίδει ομαλότητα στην λειτουργία τους. Επιπλέον τόσο η κατάστασή τους(μισθολογική κατάταξη, ειδικότητα, αναγνωρισμένος χρόνος εργασίας και εμπειρίας) θα πρέπει να αναγνωριστεί, όσο και η ειδικότητά τους.
5. Ανυπέρβλητα προβλήματα θα δημιουργηθούν από την τυχόν κατάργηση των οικονομικά εύρωστων Οργανισμών, καθώς η συνεισφορά των Μελών και η εξοικονόμηση πόρων που έχει γίνει όλα αυτά τα χρόνια δημιούργησε ένα κεφάλαιο (αποθεματικό, πάγια στοιχεία, μηχανήματα), που εν τοις πράγμασι ανήκουν στα ίδια τα Μέλη. Η μεταφορά όλων των ως άνω στοιχείων σε ένα νέο φορέα είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει κλίμα ανισοτιμίας και αδικίας, πράγμα που δεν είναι επιθυμητό, καθώς επίσης κατ’ αυτόν τον τρόπο καταστρατηγείται ο ανταποδοτικός χαρακτήρας της μέχρι τώρα λειτουργίας τους.
6. Βάσει της αντιπροσωπευτικότητας που επικρατεί στους Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (διαχείριση από τα ίδια τα Μέλη μέσω των εκλεγμένων οργάνων τους), αλλά και της ειδικότερης γνώσης που έχουν αποκτήσει επί της μορφολογίας της περιοχής (αποθέματα νερού, κατάσταση του δικτύου, διαμόρφωση των καλλιεργειών ανά έτος), οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων διαμορφώνουν κάθε φορά το ύψος των εισφορών των Μελών τους, ανάλογα με τις δυνατότητες της οικονομίας των Μελών, αλλά και σε συνάρτηση με το προβλεπόμενο έργο που λαμβάνει χώρα ανά οικονομικό έτος στον εκάστοτε Οργανισμό Εγγείων Βελτιώσεων, ενισχύοντας έτσι τον χαρακτήρα της ανταποδοτικότητας των υπηρεσιών του Οργανισμού. Η συστηματική εποπτεία επί των οικονομικών ζητημάτων των Οργανισμών από κατάλληλα στελεχωμένες αρμόδιες εποπτεύουσες Υπηρεσίες, που θα πιστοποιήσουν την εθελοντική συνεισφορά των Μελών, θα προσδώσει κύρος στην συμμετοχή τους, καθώς και διαφάνεια στην λήψη των αποφάσεων.
Προς επίρρωση των όσων αναλυτικά σας εκθέτουμε ανωτέρω για την σημασία της διατήρησης της λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων, σας παραθέτουμε κατωτέρω απόσπασμα από το σχέδιο της κύριας έκθεσης της Ολλανδικής εταιρίας HVA με αντικείμενο τη βελτίωση της διαχείρισης υδάτων, αγροτικών καλλιεργειών και αντιπλημμυρικής προστασίας στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, όπως αναφέρεται ειδικότερα στο Τεύχος «ΤΟΜΟΣ Β’: ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΩΝ» σελ. 183, και το οποίο αποτελεί την βάση του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου:
«…ΓΟΕΒ&ΤΟΕΒ….
Η HVA εκφράζει τις ανησυχίες της σχετικά με τη διαχείριση και την εκτέλεση ορισμένων τοπικών λειτουργιών, όπως το αρδευτικό δίκτυο ύδρευσης και η είσπραξη των πληρωμών, που επί του παρόντος εκτελούνται από τους ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ. Οι λειτουργίες αυτές είναι εξαιρετικά ιδιαίτερες για τις τοπικές συνθήκες και θα αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις η ενσωμάτωσή τους στον ΠΟΜΣ. Ως εκ τούτου, συνιστούμε να αποφεύγεται η λήψη μιας βιαστικής και ριζοσπαστικής απόφασης σχετικά με τους ΤΟΕΒ εξ ολοκλήρου, χωρίς προηγουμένως να διασφαλιστεί ότι υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες και αναλύσεις για να ληφθεί μια σαφής απόφαση σχετικά με το πού είναι καλύτερο να ρυθμιστεί η κυριότητα αυτών των λειτουργιών.
Οι ΤΟΕΒ φαίνεται να επιτελούν σημαντική λειτουργία για τη διαχείριση και τη λειτουργία των αρδευτικών υποδομών. Σε πολλά αρδευτικά έργα, η ύπαρξη αυτού του είδους οργάνωσης αποτελεί πραγματικό πλεονέκτημα. Όλοι έχουν τα δικά τους διοικητικά συστήματα, συστήματα επικοινωνίας με τους αγρότες, διαδικασίες προμηθειών, δημόσιες σχέσεις και συστήματα ΤΠΕ/γεωγραφικών πληροφοριών. Συχνά διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό για την εκτέλεση αυτών των καθηκόντων. Έτσι, μια σημαντική αναμόρφωση αυτού του συστήματος θα μπορούσε να προκαλέσει ένα κύριο μειονέκτημα και να αυξήσει την απόσταση μεταξύ του φορέα διαχείρισης και των τελικών χρηστών. Παρόλα αυτά, μια προσπάθεια μετασχηματισμού των ΤΟΕΒ αφήνοντας άθικτα τα περισσότερα εκτελεστικά τους καθήκοντα φαίνεται πιο εφικτή. Η μεταφορά των σημερινών τους λειτουργιών ανάπτυξης και διαχείρισης των υδάτων που έχουν αντίκτυπο πέρα από την περιοχή τους (όπως η κατασκευή μικρών φραγμάτων, η ανόρυξη γεωτρήσεων, αλλά και τα έργα συντήρησης) υπό την εντολή του ΠΟΔΥ μπορεί να εξεταστεί ως επιλογή. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στην ενίσχυση του έργου των ΤΟΕΒ. Επίσης, η καταβολή τελών από τους ΤΟΕΒ προς τον WMO (ΟΔΥΘ) είναι μια επιλογή….»
Συμπερασματικά οι Οργανισμοί αυτοί έχουν την ανάγκη μεγαλύτερης υποστήριξης και καθοδήγησης, στην κρίσιμη διαδικασία της διαχείρισης του πολύτιμου φυσικού πόρου, του νερού, που αποτελεί για την Θεσσαλία, ίσως το πιο καίριο ζήτημα, σε οικονομικό, παραγωγικό αλλά και περιβαλλοντικό επίπεδο. Η δημιουργία εποπτικών φορέων που θα συνδράμουν στο αντικείμενο των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων, η ουσιαστική λειτουργία Τεχνικών Υπηρεσιών από αρμόδιους φορείς που θα συνδράμουν στο έργο των Οργανισμών, πράγματα που αποδεδειγμένα δεν λειτούργησαν τόσο αποτελεσματικά με τον τρόπο που τα γνωρίζουμε σήμερα, είναι βέβαιο ότι μόνο θετικά μπορούν ενισχύσουν τους Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων. Επιπρόσθετα αυτό που κρίνεται αναγκαίο αλλά και απόλυτα επίκαιρο, πέρα από κάθε άλλη φορά, δεδομένων των ιδιαίτερων συνθηκών που αντιμετωπίζουμε λόγω της κλιματικής αλλαγής, είναι ο εκσυγχρονισμός των υποδομών, η κατασκευή έργων σύμφωνων με τα περιβαλλοντικά πρότυπα»
