Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση των μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων στο θεσσαλικό κάμπο και μάλιστα σε γαίες υψηλής παραγωγικότητας αρχίζει να προβληματίζει ιδιαίτερα σε μια περίοδο που υπάρχει πλέον περίσσεια ενέργειας παραγόμενης από ΑΠΕ και οι μικροί παραγωγοί (με 500 KW κυρίως) καλούνται να διακόπτουν τη λειτουργία των φωτοβολταϊκών τους για συγκεκριμένες ώρες ή ημέρες την εβδομάδα…
Η χώρα δείχνει να μη διαθέτει ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης της παραγωγής ενέργειας (το λεγόμενο ΕΣΕΚ) ισορροπημένο και με σαφή προσανατολισμό, ώστε να εξυπηρετούνται όλες οι πτυχές της οικονομίας.
Όπως ανέφερε μιλώντας στο «Μαγκαζίνο της Θεσσαλίας» ο πρόεδρος των παραγωγών ενέργειας Θεσσαλίας από μικρά φωτοβολταϊκά, Γιάννης Κουκούτσης μεγάλες επενδύσεις για γιγαντιαία φωτοβολταϊκά πάρκα που έχουν δεσμεύσει χιλιάδες στρέμματα στο θεσσαλικό κάμπο, συνεχίζουν να εντάσσονται στο Ταμείο Ανάκαμψης με επιδότηση 70% και με διαδικασίες fast track ενώ την ίδια ώρα η ημερήσια παραγωγή ρεύματος από ΑΠΕ σχεδόν τριπλάσια από αυτή που καταναλώνεται. Οι μικροί αυτοί παραγωγοί από 500 KW και άνω (ανάμεσά τους και πολλοί αγρότες) καλούνται να διακόπτουν την παραγωγή, ωστόσο είναι δανεισμένοι στις τράπεζες και πλέον θα αρχίσουν να μην εξυπηρετούνται τα δάνειά τους, ενώ οι «μεγάλοι παίχτες» με μια πιθανή υπερτιμολόγηση αδιαφορούν για τις περικοπές αυτές, αφού η επένδυσή τους έγινε με κοινοτικούς πόρους και όχι με ίδια κεφάλαια ή δανεισμό..
Πέραν τούτων όμως ο προβληματισμός εντείνεται για το τι θα γίνει με την περίσσεια αυτή ρεύματος, εφόσον η αντιστάθμιση τη νύχτα οπότε δεν λειτουργούν τα φωτοβολταϊκά γίνεται με εργοστάσια βάσης παραγωγής ενέργειας από πανάκριβο λόγω κρίσης στην Ουκρανία φυσικό αέριο, αφού η χώρα απομακρύνθηκε από το λιγνίτη, με αποτέλεσμα να μην υποχωρούν τα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακή χρήση ή επιχειρήσεις (βιομηχανίες, βιοτεχνίες) καθιστώντας τις μη ανταγωνιστικές.
Μια λύση βέβαια θα ήταν η περεταίρω ανάπτυξη υδροηλεκτρικών έργων και η μετατροπή τους από μονάδες αιχμής σε μονάδες βάσης μέσω αντλησιοταμίευσης, τα οποία ωστόσο στην περίπτωση της Θεσσαλίας «καρκινοβατούν».
Ενδεικτικά το έργο της Μεσοχώρας είναι έτοιμο από το 2001 αλλά ακόμη δεν έχει τεθεί σε λειτουργία για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ προς το παρόν αγνοείται η τύχη του ημιτελούς φράγματος στη Συκιά στον Αχελώο.
Φυσικά η μεγάλη ζημιά είναι στη γεωργική και κυρίως την κτηνοτροφική παραγωγή της Θεσσαλίας όταν αναπτύσσονται μεγάλα πάρκα μερικών χιλιάδων στρεμμάτων τα οποία δεσμεύουν γη υψηλής παραγωγικότητας αφού ο χαρακτηρισμός της εμπεριέχει ασάφειες, αλλοιώνουν τη βιοποικιλότητα, επιτείνουν τη διάβρωση και εντέλει οδηγούν στην ερημοποίηση της πιο εύφορης πεδιάδας της χώρας.
Το πρόγραμμα “Helios” της Γερμανίας και η σύνδεσή του με τον κάμπο της Θεσσαλίας
Συμπερασματικά ο θεσσαλικός κάμπος μετατρέπεται σε “κρανίου τόπο” αρχικά για να εξυπηρετήσει το πρόγραμμα «Ήλιος» της Γερμανίας για την αντιστάθμιση (στο χρηματιστήριο των ρύπων) της κατανάλωσης στερεών καυσίμων από τις βιομηχανίες της . Το οποίο πρόγραμμα «Helios» όμως φαίνεται να εγκαταλείπεται πλέον από τη Γερμανική κυβέρνηση και πιθανόν να μας αφήσει «κουφάρια» από γερμανικά ή κινέζικα πάνελ και «ντέξιον» αλουμινίου σε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα σε λίγα χρόνια στο θεσσαλικό κάμπο όταν πλέον θα υπάρχει ακόμη μεγαλύτερη παραγωγή την οποία δεν θα μπορεί να απορροφήσει η η ελληνική κατανάλωση
Η ιδέα προήλθε από τον τότε Γερμανό Υπουργό Οικονομίας Wolfgang Schäuble και υποστηρίχθηκε από αξιωματούχους της Γερμανίας για να προχωρήσει η Ελλάδα σε μεγάλης κλίμακας παραγωγή ηλιακής ενέργειας, με σκοπό επίσης την εξαγωγή στην ΕΕ
Το πρόγραμμα «Helios» προέβλεπε εγκαταστάσεις με ισχύ περίπου 2–3 GW ως το 2020 και έως 10 GW ως το 2050 , αξιοποιώντας τις περίπου 300 ηλιόλουστες ημέρες τον χρόνο στην Ελλάδα .
Έτσι ξεκίνησε η κατασκευή μεγάλης μονάδας κοντά στην Κοζάνη από τη γερμανική Conergy, καθώς και επενδύσεις που αφορούν περίπου 1,1 δις ευρώ από το ελληνικό κράτος για φωτοβολταϊκά πάρκα
Το όνομα παραπέμπει στον θεό Ήλιο, ενώ ο στρατηγικός σκοπός είναι να μετατραπεί η Ελλάδα σε εξαγωγέα φτηνού και «πράσινου» ρεύματος, μέρος της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας .
Ο Θεσσαλικός Κάμπος
Ο Θεσσαλικός κάμπος είναι η μεγαλύτερη εύφορη πεδιάδα στην Ελλάδα, με καθοριστικό ρόλο στην αγροτική παραγωγή:
Καλύπτει γύρω στο 74 % των αροτραίων και το 11,7 % των δενδροκαλλιεργειών της χώρας, παράγοντας σημαίνουσες ποσότητες βιομηχανικής ντομάτας (≈53 %), βαμβακιού (≈38 %), αχλάδια, αμύγδαλα, καστάνα και καρύδια
Στην κτηνοτροφία συνεισφέρει σημαντικά στην παραγωγή γάλακτος (π.χ. αιγοπρόβειου 19 %) και κρέατος
. Αποτελεί ζωτικό αγροτικό πυλώνα για όλη την Ελλάδα, παράγοντας και διατροφική ασφάλεια .
Αντιμετωπίζει όμως μεγάλες προκλήσεις:
Κλιματική και ενεργειακή αλλαγή: Ο γεωργικός χαρακτήρας του κάμπου απειλείται από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάρκων αντί καλλιεργειών, κάτι που έχει προκαλέσει έντονα προβλήματα ευημερίας για τους ντόπιους αγρότες
Το πρόγραμμα «Helios» και το μέλλον του Θεσσαλικού κάμπου διασταυρώνονται στην κρίσιμη θεματική του ενεργειακού–αγροτικού μοντέλου:
Η Ελλάδα επενδύει στην ηλιακή ενέργεια, αλλά πολλοί αγρότες βλέπουν τη γη τους να μετατρέπεται σε φωτοβολταϊκά πάρκα – με συνέπειες στην παραγωγή διατροφικών προϊόντων
Αν και το «Helios» επιδιώκει εξαγωγή «ηλιακού ρεύματος», δεν φαίνεται να υπάρχει άμεση σύνδεση με τα αντιπλημμυρικά και αγροτικά προγράμματα στον Θεσσαλικό κάμπο – τα οποία χρηματοδοτούνται κυρίως από ΕΕ και Ολλανδούς ειδικούς .
Συμπέρασμα
Το πρόγραμμα «Helios» της Γερμανίας–Ελλάδας ήταν μια μεγάλη επένδυση σε ηλιακή ενέργεια με στόχο έως 10 GW παραγωγής και ενεργειακή εξαγωγή
. Το ίδιο διάστημα, ο Θεσσαλικός κάμπος δέχεται πιέσεις: έργα προστασίας με υδρονομικές λύσεις, αλλά και απώλειες γεωργικής γης λόγω φωτοβολταϊκών
. Η κεντρική πρόκληση είναι να βρεθεί ισορροπία μεταξύ ενεργειακής μετάβασης και γεωργικής παραγωγής, ώστε να διατηρηθεί η διατροφική αυτάρκεια και η αγροτική οικονομία της περιοχής.
