Ένας στους τρεις Έλληνες δηλώνει αυτοαπασχολούμενος, ενώ ολοένα και μεγαλώνει το ποσοστό των μισθωτών εργαζόμενων (σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν) που αποφεύγουν τα ρίσκα της επιχειρηματικότητας, προτιμώντας την ασφάλεια της έμμισθης απασχόλησης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για την περίοδο 2002-2023, το 65,2% των εργαζομένων στη χώρα μας είναι μισθωτοί, περίπου το 28% είναι αυτοαπασχολούμενοι και το 5% είναι βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση. Σε ότι αφορά τη Θεσσαλία οι αυτοαπασχολούμενοι ανέρχονται στο 33,2% στο σύνολο της απασχόλης.
Συγκρίνοντας τα στοιχεία για την Ελλάδα με τα στοιχεία για το σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την περίοδο 2002-2023, προκύπτει ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ποσοστό των ατόμων που εργάζονται ως μισθωτοί είναι πολύ υψηλότερο (83,4% κατά μέσο όρο, έναντι 65,2% στην Ελλάδα).
Ταυτόχρονα, είναι πολύ χαμηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση συγκριτικά με την Ελλάδα τα ποσοστά των αυτοαπασχολουμένων (15% έναντι 29,8%) και των ατόμων που εργάζονται ως βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση (1,6% έναντι 5,0% κατά μέσο όρο).
Τα ποσοστά των ατόμων που εργάζονται ως μισθωτοί, ως αυτοαπασχολούμενοι, ή ως βοηθοί στην οικογενειακή επιχείρηση το 2023 διαφοροποιούνται ανά περιφέρεια.
Έτσι, σε περιφέρειες όπου υπάρχουν μεγάλα αστικά κέντρα, το ποσοστό των μισθωτών είναι υψηλό, όπως π.χ. στις περιφέρειες Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και Κρήτης. Το μερίδιο των μισθωτών είναι χαμηλότερο σε περιφέρειες που είτε είναι πιο αποκεντρωμένες, με χαμηλότερα μερίδια αστικού πληθυσμού, ή/και έχουν ανεπτυγμένο πρωτογενή τομέα ή τουριστικό κλάδο.
Αξιοσημείωτο είναι το υψηλό ποσοστό μισθωτών στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, που ενδεχομένως να οφείλεται στις αυξημένες ανάγκες για μισθωτούς στον κλάδο υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης.
«Καλπάζει» η μισθωτή απασχόληση
Την περίοδο 1999-2023, αυξήθηκε το μερίδιο των μισθωτών στην συνολική απασχόληση της χώρας σε όλες τις περιφέρειες. Άνοδος εντοπίζεται στις περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας (+17,5 π.μ.), Κρήτης (+17,4 π.μ.), Ιονίων Νήσων (+15,2 π.μ.), και Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης (+15,1 π.μ.).
Λίγο πάνω από το 10,% ήταν η άνοδος του μεριδίου των μισθωτών στη συνολική απασχόληση στις περιφέρειες Ηπείρου (+14,6 π.μ.), Θεσσαλίας (+14,6 π.μ.), Πελοποννήσου (+13,8 π.μ.), Κεντρικής Μακεδονίας (+12,0 π.μ.) και Βορείου Αιγαίου (+11,1 π.μ.). Η ηπιότερη αύξηση της μισθωτής απασχόλησης εντοπίζεται στις περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας (+9,1 π.μ.), Νοτίου Αιγαίου (+8,9 π.μ.), Στερεάς Ελλάδας (+8,1 π.μ.) και Αττικής (+5,5 π.μ.).
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, παρά την αύξηση του μεριδίου των μισθωτών τα τελευταία έτη, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει με διαφορά το υψηλότερο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων στην Ευρώπη. Ο μέρος όρος των αυτοαπασχολούμενων την περίοδο 2002-2023 στην Ελλάδα ανέρχεται σε 29,8%, ενώ στην Ευρώπη σε 15% παρουσιάζοντας μεγάλη απόκλιση.
Σε αυτή την απόκλιση, αναδεικνύεται ότι κομβικό ρόλο διαδραματίζουν οι περιφέρειες εκτός Αττικής. Ενδεικτικά, στις 9 από τις 13 περιφέρειες της χώρας, τουλάχιστον 1 στους 3 εργαζόμενους είναι αυτοαπασχολούμενος. Χαμηλότερα ποσοστά καταγράφουν μόνο οι περιφέρειες Αττικής, Νοτίου Αιγαίου, Κεντρικής Μακεδονίας και Κρήτης.
Παρότι το μερίδιο των αυτοαπασχολούμενων εμφανίζεται μειωμένο το 2023 συγκριτικά με τον μακροχρόνιο μέσο όρο στις περισσότερες περιφέρειες (πλην Νοτίου Αιγαίου και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης), το 2023 καταγράφηκε ετήσια αύξηση του μεριδίου σε 8 από τις 13 περιφέρειες, με μεγαλύτερη αύξηση σε περιοχές όπως τα Ιόνια νησιά, η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και η Στερεά Ελλάδα.
Επαγγελματικό καταφύγιο η οικογενειακή επιχείρηση
Παρότι η διατήρηση οικογενειακής επιχείρησης μπορεί να λειτουργήσει ανασχετικά σε εναλλακτικά επαγγελματικά σχέδια των παιδιών της οικογένειας, εντούτοις δεν είναι λίγοι οι Έλληνες που συνεχίζουν την επαγγελματική παράδοση της οικογένειας θεωρώντας πως οι οικογενειακές επιχειρήσεις είναι ανθεκτικές στις κρίσεις.
Σημειώνεται ότι το μερίδιο των βοηθών στην οικογενειακή επιχείρηση είναι μονοψήφιο σε όλες τις περιφέρειες το 2023, με υψηλότερα ποσοστά στο Βόρειο Αιγαίο, την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, την Πελοπόννησο και στις περιφέρειες με τα δύο μεγαλύτερα αστικά κέντρα.
Στο σύνολο της περιόδου 2001-2023, σε όλες τις περιφέρειες έχει μειωθεί το μερίδιο των βοηθών στην οικογενειακή επιχείρηση στην συνολική απασχόληση, με τις μεγαλύτερες μειώσεις να παρουσιάζονται την υπό εξέταση περίοδο στις περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας (- 12,5 π.μ.), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (-12,3 π.μ.), Κρήτης (-11,2 π.μ.), Θεσσαλίας (- 9,1 π.μ.), Πελοποννήσου (-8,9 π.μ.) και Βορείου Αιγαίου (-8,1 π.μ.).
