Η Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (Κρεατινής) ονομάζεται Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη, επειδή την ημέρα αυτή όλα τα σπίτια ψήνουν κρέας ή λιώνουν το λίπος από τα χοιρινά και ο ευωδιαστός καπνός (τσίκνα) είναι διάχυτος παντού. Παλιότερα, την περίοδο αυτή παραδοσιακά γίνονταν τα δεύτερα χοιροσφάγια της χρονιάς και το κρέας με τους μεζέδες του αφθονούσαν.
Γράφει ο Σεραφείμ Μυλωνάς Φιλόλογος
Το Τριώδιο είναι ένα εκκλησιαστικό βιβλίο που περιέχει όλους τους ύμνους που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου (ξεκίνημα των Αποκριών) ως το Μεγάλο Σάββατο. Το βιβλίο λέγεται τριώδιο γιατί οι περιεχόμενοι ύμνοι έχουν τρεις ωδές που ψάλλονται την προαναφερόμενη χρονική περίοδο, η οποία λέγεται επίσης τριώδιο. Το Τριώδιο περιλαμβάνει τις κινητές εορτές που προηγούνται του Πάσχα, αλλά και που εξαρτώνται από αυτό.
Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης χάνεται στα βάθη των αιώνων, χωρίς να γνωρίζουμε με ακρίβεια την προέλευσή του. Με βάση ιστορικές, καταγεγραμμένες πηγές, στοιχεία του εθίμου συναντώνται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα του Ομήρου, όπου γίνεται σαφής αναφορά στον καπνό και τη μυρωδιά (τσίκνα) από τα θυσιαζόμενα ζώα που ψήνονταν προς τιμήν ενός θεού. Οι αναθυμιάσεις από το ψήσιμο ανέβαιναν στον ουρανό ως δώρο προς τους θεούς, ενώ στους θνητούς πολεμιστές απέμενε το ψητό κρέας για φαγητό. Η «κνίσα» χάριζε στους άρχοντες και στους πολεμιστές δύναμη και το απαιτούμενο κουράγιο πριν από τις μεγάλες μάχες, αφού συνήθιζαν να τρώνε πολύ κρέας, ακόμη και για πρωινό. Οι πηγές αναφέρουν ότι, εκτός από τα οικόσιτα ζώα, τα ελάφια, τα αγριοκάτσικα και τα αγριογούρουνα ήταν τα αγαπημένα τους κρέατα για τσίκνισμα. Η ιστορία του εθίμου συνεχίζεται στα χρόνια της κλασικής αρχαιότητας, όπου, κατά τη διάρκεια των βακχικών εορτών, άνθρωποι μεταμφιεσμένοι σε σατύρους ακολουθούσαν ορδές αρμάτων προς τιμήν του θεού Διόνυσου. Κύριο χαρακτηριστικό του εορτασμού ήταν τα πονηρά και «χοντροκομμένα» αστεία, τα πειράγματα και η άφθονη οινοποσία παράλληλα με την κατανάλωση κρεάτων και το ξέφρενο γλέντι. Λίγο πιο μακριά, στην αρχαία Αίγυπτο, το έθιμο συνδέεται με τον θεό Όσιρι, ενώ δίπλα μας, στην αρχαία Ρώμη, η γιορτή της Τσικνοπέμπτης παραπέμπει στη γιορτή Λουπερκάλια των Ρωμαίων, που τελούνταν κάθε χρόνο προς τιμήν του Λούπερκους, θεού της γονιμότητας κατά τη ρωμαϊκή μυθολογία.
Την Τσικνοπέμπτη, που βρίσκεται στο μέσο του Τριωδίου, ξεκινούν ουσιαστικά οι εκδηλώσεις της Αποκριάς, οι οποίες κορυφώνονται με τα Κούλουμα την Καθαρά Δευτέρα. Η Τσικνοπέμπτη θεωρείται η αρχή της Αποκριάς, καθώς σ’ αυτή κυριαρχεί και η παράδοση του μασκαρέματος, μια ειδωλολατρική παράδοση για να διώξουν οι άνθρωποι τα κακά πνεύματα του χειμώνα και να εξασφαλίσουν μια επιτυχημένη ανοιξιάτικη σοδειά από την σπορά του φθινοπώρου. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας αυτής είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης». Γιατί όμως η μέρα αυτή έπρεπε να είναι Πέμπτη; Για την ορθόδοξη παράδοση, οι νηστείες της Τετάρτης και της Παρασκευής είναι σημαντικές, οπότε η Πέμπτη θεωρούνταν η καταλληλότερη μέρα για κραιπάλες. Κατά την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, επιτρέπεται η κατανάλωση κρέατος όλη την εβδομάδα, ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή.
Την Τσικνοπέμπτη οι άνθρωποι προετοιμάζονται για την μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής. Η μέρα αυτή δίνει την ευκαιρία στα νοικοκυριά να καταναλώσουν με εορταστικό και χαρούμενο τρόπο ό,τι κόκκινο κρέας τους έχει απομείνει πριν από τη νηστεία της Σαρακοστής. Σε όλη τη χώρα την Τσικνοπέμπτη ψήνονται κρέατα, ιδιαίτερα χοιρινά. Οι διάφοροι τρόποι ετοιμασίας των πιάτων με κρέας είναι τόσο ποικίλοι όσο και οι τοπικές παραδόσεις. Ζουμερές τηγανιές, λουκάνικα, κοψίδια, κοκορέτσια, σουβλάκια, μπριζόλες, πανσέτες κι άλλα πολλά. Τη μέρα αυτή οι Έλληνες, μικροί και μεγάλοι, συμμετέχουν μαζικά σε ποικίλες εκδηλώσεις, όπου κύριο χαρακτηριστικό είναι η χαρούμενη διάθεση, η έντονη μουσική και η απόλυτη κρεοφαγία. Με τα χρόνια, το τσίκνισμα είχε εκτός από γαστρονομική και μία ακόμη σημασία: ήταν ένας τρόπος να δηλώσει το σπιτικό στη γειτονιά ένα «παρών» ζωής και καλής λειτουργίας, ότι ο νοικοκύρης του μπορεί να συμμετέχει οικονομικά στα έθιμα των ημερών». Ανάλογες γιορτές υπάρχουν στη Γερμανία (Schmutziger Donnerstag, που σημαίνει Λιπαρή Πέμπτη) και στη Νέα Ορλεάνη των ΗΠΑ (Mardi Gras, που σημαίνει Λιπαρή Τρίτη), οι οποίες συνδυάζονται και με καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Το έθιμο της Τσικνοπέμπτης, ένα έθιμο με μεγάλη ιστορία δεν μπορεί παρά να γιορτάζεται ανά την Ελλάδα με τον ίδιο ζήλο και κάθε χρόνο. Με μεγαλύτερες ή μικρότερες παρέες, σε υπαίθρια μεγάλα ή μικρότερα τραπέζια, σε καταστήματα ή στο σπίτι, είναι σίγουρο ότι θα περάσουμε εξίσου καλά και αυτή την χρονιά!
