Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
Το φαινόμενο της λειψυδρίας στη Θεσσαλία έχει λάβει και επισήμως τεράστιες διαστάσεις, καθώς το ποσοστό νερού για την άρδευση είναι κατά 50% λιγότερο φέτος σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές.
Η παρατεταμένη ξηρασία, οι καύσωνες, οι ξαφνικές πλημμύρες και οι περίοδοι ανομβρίας είναι μια σειρά αιτιών για αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση. Ωστόσο, δεν αποκλείεται από αυτές ο ανθρώπινος παράγοντας, ή μάλλον η μακροχρόνια αδιαφορία μας που ίσως αποτελεί έναν κύριο λόγο για όσα δεινά βιώνουμε.
Ακόμη και τώρα, Δήμοι και αρμόδιοι φορείς της Θεσσαλίας δεν αντιλαμβάνονται το «σημείο μηδέν» όπου έχουμε φθάσει. Στην πράξη όμως, η διαχείριση του νερού θα εφαρμοστεί μέσα από συγκρατημένες πλέον πολιτικές, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ποτιστούν όλες οι φετινές καλλιέργειες των αγροτών.
Σύγκριση με Άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες
Ιδιαίτερη σημασία προς έρευνα έχουν οι ανάλογες συνθήκες που επικρατούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εξετάζοντας τις ομοιότητες όσον αφορά το λιγοστό απόθεμα νερού και το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Το πρώτο παράδειγμα έρχεται από την Καταλονία, εκεί όπου η επικαιρότητα μοιάζει κατά πολύ με αυτή της «άνομβρης» Θεσσαλίας. Στη συνέχεια, παίρνουμε μια γεύση από την Ιταλία και την Πορτογαλία, όπου εκτιμήσεις δεκαετιών δεν εισακούστηκαν για την ανατροπή του σκηνικού. Σημάδια που προϋπάρχουν και στη Θεσσαλία, τα οποία γιγαντώνονται διαρκώς.
Προσωρινό τέλος στην ανομβρία ενάμιση έτος μετά στην Καταλονία
Η επίμονη ξηρασία στην Καταλονία διήρκεσε παρομοίως ένα μακρύ χρονικό διάστημα. Βροχοπτώσεις του Μαρτίου έδωσαν «ανάσα» νερού στις εσωτερικές λεκάνες της περιοχής, και για πρώτη φορά μετά από 987 ημέρες (!) η χωρητικότητα έφθασε σε ποσοστό 50%.
Η στάθμη των υδάτων, μετά την αναπλήρωση νερού, έφθασε σε επίπεδα που είχαν παντελώς ξεχάσει οι κάτοικοι και πηγαίνουν πίσω στον Ιούλιο του 2022!
Όπως θα συμβεί με τη Λίμνη Πλαστήρα το ερχόμενο καλοκαίρι, σε παρόμοιες τακτικές έχουν προχωρήσει οι Καταλανοί εδώ και καιρό με τον ταμιευτήρα Baells. Πρόκειται εξίσου για ένα υδρολογικό έργο, το οποίο έχει χωρητικότητα άνω των 100 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού. Ωστόσο, τη δεδομένη στιγμή παρατηρείται μείωση εισροής νερού. Γι’ αυτό η Ισπανία έχει κατευθύνει τους αγρότες στη χρήση τεχνικών μέσων εξοικονόμησης νερού, όπως η άρδευση με σταγόνες.
Πραγματοποιείται αυστηρός έλεγχος στην ποσότητα νερού που ελευθερώνεται για τις παραγωγές των αγροτών. Ας μη ξεχνάμε ότι η ξηρασία και ο αντίκτυπός της αλλάζουν καθημερινά τις συνθήκες οπότε οι εκάστοτε κεντρικές και περιφερειακές αρχές προσαρμόζονται αναλόγως. Να σημειωθεί ότι αρκετές περιοχές στην Καταλονία, βρίσκονταν σε έκτακτη ανάγκη εξαιτίας της ξηρασίας, και τώρα τελευταία αφήνουν πίσω μια αμφίβολη περίοδο για τη βιωσιμότητά τους.
Αφαλάτωση, εκτροπή και δις ευρώ από τους Ισπανούς
Ποιό σχέδιο θέτουν σε εφαρμογή οι Ισπανοί για την αναπλήρωση του νερού; Στοχεύουν να επενδύσουν σε έργα παραπάνω από δύο δις ευρώ, όπως η κατασκευή μιας νέας μονάδας αφαλάτωσης θαλασσινού νερού, ενώ προσανατολίζονται σε ένα κυκλικό μοντέλο διαχείρισης των υδάτων.
Η εκτροπή των ποταμών έρχεται στο προσκήνιο και στην Καταλονία, διότι όπως το νερό του Αχελώου καταλήγει εξ’ ολοκλήρου στη θάλασσα, το ίδιο συμβαίνει και εκεί με τον αντίστοιχο ποταμό Besòs. Βέβαια, το ανάγλυφο διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, αλλά οι Ισπανοί προσδοκούν σε ένα κυκλικό μοντέλο διαχείρισης του νερού. Όπως λένε χαρακτηριστικά, «μεγάλη ποσότητα προ-πόσιμου νερού καταλήγει στη θάλασσα και πρέπει να το αντλήσουμε προς τα πάνω για να το εκμεταλλευτούμε». Τα συγκεκριμένα λόγια είναι κατά πολύ παρόμοια με τις δημόσιες τοποθετήσεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας και ατόμων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Πρόταση για «ελλειμματική άρδευση στην Ιταλία
Στην Ιταλία και στον ποταμό Πάδος (ο μεγαλύτερος σε μήκος στη χώρα), τα ανησυχητικά σημάδια έχουν έλθει προ πολλού, ήδη από το 2022. Εκείνο το έτος σημειώθηκε το χαμηλότερο ποσοστό νερού τους τελευταίους δύο αιώνες!
Επιστημονικές μελέτες προσπάθησαν να βρουν τις αιτίες του… κακού, και διαπίστωσαν τα εξής: Οι αλλαγές στην εποχικότητα, η μείωση των ποσοτήτων χιονιού και η αύξηση της εξάτμισης του νερού από το έδαφος έχουν οδηγήσει σε μια πτωτική τάση στη ροή του ποταμού. Μάλιστα η κυβέρνηση της Ιταλίας είχε θέσει την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης εξαιτίας της ξηρασίας. Ήταν τέτοιο το μέγεθος της καταστροφής που τα βάθρα πελώριων γεφυρών εμφανίστηκαν ολόκληρα με το ξερό έδαφος.
Κατά καιρούς, επιστημονικές μελέτες ανέδειξαν την ανάγκη να γίνει χρήση της ελλειμματικής άρδευσης στις καλλιέργειες με στόχο την εξοικονόμηση νερού. Μάλιστα βάσει δεδομένων, η ελλειμματική άρδευση αφορά τις καλλιέργειες σε πατάτες και φρέσκες και επεξεργασμένες ντομάτες. Επίσης, για τη σπατάλη του νερού το βάρος έπεσε στις άδειες άντλησης νερού στη λεκάνη του Πάδου. Το συμπέρασμα ήταν η υπερχορήγηση τέτοιων αδειών.
Άλλη πρόταση που θα ευδοκιμούσε απέναντι στο οξύτατο φαινόμενο στον ποταμό Πάδο, θα ήταν ένα σύστημα πρόβλεψης ξηρασίας σε πραγματικό χρόνο για τη διαχείριση της άρδευσης. [2]
Το τέλος της ξηρασίας στην Περιφέρεια Αλεντέζου Πορτογαλίας
Το τέλος της ξηρασίας στην Περιφέρεια Αλεντέζου Πορτογαλίας έλαβε τέλος τον περασμένο Οκτώβριο του 2024. Συγκεκριμένα, οι νότιες αυτές περιοχές θεωρούνται πλέον μόνο σε κατάσταση ασθενούς ξηρασίας, σύμφωνα με το Ινστιτούτο θάλασσας και ατμόσφαιρας της χώρας.
Ωστόσο, οι ευθύνες για τη ξηρασία στην Πορτογαλία βαραίνουν την κυβέρνηση της χώρας, καθώς η πρόβλεψη του κινδύνου και οι προτάσεις της Εθνικής Συνομοσπονδίας Γεωργίας δεν εισακούστηκαν. Παρόλο που αυτές ήταν ήδη γνωστές δεκαετίες πίσω, αλλά έβρισκαν εμπόδιο στο «μετριασμό του ζητήματος» από τις διαδοχικές κυβερνήσεις.
Όπως κατανοείτε, οι Πορτογάλοι αγρότες έβλεπαν το χείριστο σενάριο να γίνεται πραγματικότητα, και δυστυχώς δικαιώθηκαν. Είναι παρόμοιες οι ανησυχίες τους με αυτές των Θεσσαλών αγροτών, οι οποίοι μέσα από την Ενωτική Ομοσπονδία Αγροκτηνοτροφικών Συλλόγων είχαν μιλήσει εδώ και χρόνια για αναγκαία αντιπλημμυρικά έργα, φράγματα για τη συγκράτηση του νερού, όπως και για τον Αχελώο.
Πήγαν… στράφι οι προβλέψεις δεκαετιών των Πορτογάλων αγροτών
Για τη ξηρασία στην Αντελέζου Πορτογαλίας, οι κάτοικοι και αγρότες έχουν αναφερθεί στη μη εφαρμογή του Εθνικού Αρδευτικού Σχεδίου, σε περικοπές, ολιγωρίες και σε συνήθη τεχνάσματα.
Εν κατακλείδι, ο δρόμος που έχει πάρει η Θεσσαλία είναι ήδη επικίνδυνος και μοιάζει μη αναστρέψιμος όσο αυτά τα έργα περί νερού δεν έχουν υλοποιηθεί εδώ και δεκαετίες έως σήμερα. Οι προαναφερθείσες εμπειρίες από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες αποτελούν την άμεση μελλοντική εικόνα της Περιφέρειας. Πλέον δεν θα είμαστε σε έκτακτη κατάσταση εξαιτίας των πλημμυρικών φαινομένων, αλλά για τη ξηρασία και την μακρά ανομβρία. [3]
Ήδη οι Ιταλοί, οι Ισπανοί αλλά και οι Πορτογάλοι έχουν εισέλθει σε συζητήσεις για τη λήψη έκτακτων μέτρων, τα οποία μοιάζουν σε αυτά που προσανατολίζονται τώρα η Περιφέρεια, ο ΟΔΥΘ μαζί με τους φορείς. Βέβαια, σε αυτές τις χώρες κοιτούν εξίσου σε μακροπρόθεσμες προτάσεις που θα προσαρμόσουν τις περιοχές τους στα νέα δεδομένα, είτε με τεχνικές μεθόδους είτε με την εύρεση επιπλέον νερού.
Εμείς εδώ, έχουμε ήδη εμπεδώσει τις ανάγκες του τόπου ως κοινωνία. Το μόνο γεγονός που απουσιάζει από την τοπική επικαιρότητα είναι οι… επίσημες ανακοινώσεις περί ξηρασίας. Το τελικό ίσως στάδιο που θα αναγκάσει τα άτομα της κεντρικής κυβέρνησης να ρίξουν το βλέμμα τους στο οξύτατο αυτό ζήτημα και να μην το αποφεύγουν όπως γινόταν μέχρι σήμερα.
Πηγές για τη συγγραφή του άρθρου:
- [1] Desalination and circularity: How Catalonia is planning to solve its water crisis without rain
- [2] Drought in the Po Valley: Identification, Impacts and Strategies to Manage the Events
- [3] Portugal: Meteorological drought ends in parts of
