Περίπου το 8,5% των δικαιωµάτων βασικής ενίσχυσης δεν ενεργοποιήθηκαν το έτος ενίσχυσης 2024, ενώ το 2023 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν κοντά στο 6%, µε αποτέλεσµα τελικά όλο και λιγότερα χρήµατα από τον Εθνικό φάκελο να καταλήγουν στις τσέπες των Ελλήνων αγροτών. Συγκεκριµένα, τo 2023 από τα συνολικά διαθέσιµα βασικής ενίσχυσης 829 εκατ. ευρώ, πληρώθηκαν συνολικά 776 εκατ. ευρώ.
Το 2024, εν αναµονή και των φετινών συµπληρωµατικών πληρωµών, έχουν πληρωθεί µέχρι σήµερα µόλις 722 εκατ. ευρώ βασικής ενίσχυσης.
Το φαινόµενο αυτό έχει πολλαπλές αναγνώσεις:
Πρώτον, όπως παραδέχεται και ο ΟΠΕΚΕΠΕ, τα επιλέξιµα στρέµµατα που δηλώνονται δεν επαρκούν για να ενεργοποιηθούν όλα τα δικαιώµατα, διότι πολλοί αγρότες χρειάζεται να εκµισθώσουν σηµαντικές εκτάσεις και αυτό δεν καθίσταται πλήρως εφικτό. Συγκεκριµένα, το 2023, βάσει στοιχείων ΟΠΕΚΕΠΕ, οι αγρότες είχαν στην κατοχή τους 4.099.968 δικαιώµατα συνολικής αξίας 821 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχούσαν σε 40.999.680 στρέµµατα. Τελικώς, η συνολική επιλέξιµη έκταση που δηλώθηκε ανήλθε σε 38.125.828 στρέµµατα, άρα περί τα 3 εκατ. δικαιώµατα έµειναν χωρίς πληρωµή. Για το 2024, δεν έχουν ακόµη ανακοινωθεί αναλυτικά στοιχεία, πέρα από το ότι στην αρχική επεξεργασία εντάχθηκαν 581.743 ΑΦΜ µε δικαιώµατα που αντιστοιχούν σε 811.648.691,23 ευρώ, εκ των οποίων τελικά πληρώθηκαν 722 εκατ. ευρώ, για διάφορους λόγους.
∆εύτερον, φαίνεται πλέον το «πάρτι» που είχε στηθεί µε τη διαχείριση των βοσκοτοπικών εκτάσεων, και τη µοιρασιά µε το Εθνικό Απόθεµα, µε τα δικαιώµατα αυτά πλέον να µένουν «ορφανά», καθώς η νέα ΚΑΠ έχει θέσει ως κανόνα ενεργοποίησής τους την ύπαρξη ζωικού κεφαλαίου. Τρίτον, η κατακόρυφη µείωση της αξίας των δικαιωµάτων, έχει οδηγήσει και ορισµένους στην απόφαση απλά να τα αφήσουν να λήξουν και να επιστρέψουν στο Εθνικό Απόθεµα.
Όπως και να έχει, εκ του αποτελέσµατα, και ενώ βρισκόµαστε αισίως στον τρίτο χρόνο της ΚΑΠ, η απόφαση της χώρας µας να συντηρήσει το καθεστώς µε τα δικαιώµατα που ισχύει από το 2003 µαζί µε µόλις 8 χώρες του µπλοκ, και να µην µεταβεί στο σύστηµα Ενιαίας Στρεµµατικής Ενίσχυσης (ΚΕΣΕ), είναι προβληµατική όπως εφαρµόζεται. Άλλωστε µε ειληµµένη την απόφαση να υπάρχει πλήρης εξίσωση της αξίας τους ανά περιφέρεια ενίσχυσης το 2026, δεν υπάρχει λόγος να υφίστανται.
Θα πληρωνόταν το πλήρες ποσό µε το σύστηµα ΚΕΣΕ;
Το ερώτηµα βέβαια που τίθεται, είναι αν η χώρα µας είχε τελικώς επιλέξει, το σύστηµα ΚΕΣΕ, θα πληρωνόταν το πλήρες ποσό τις βασικής ενίσχυσης, δηλαδή 829 εκατ. ευρώ στις επιλέξιµες εκτάσεις; Το κανονιστικό πλαίσιο της ΚΑΠ αφήνει περιθώρια διακύµανσης του ποσού πληρωµής ανά εκτάριο στη βασική ενίσχυση, 25%, προς τα πάνω ή προς τα κάτω.
Η διακύµανση αυτή προβλέπεται από το κανονιστικό πλαίσιο προκειµένου να µην υπάρξει απώλεια πόρων, από ενδεχόµενη υπο-απορρόφηση των οικολογικών σχηµάτων κατά τα δυο πρώτα έτη εφαρµογής του Στρατηγικού Σχεδίου αλλά και άλλων παρεµβάσεων (π.χ. συνδεδεµένες ενισχύσεις). Το 2023, όµως, σηµειώθηκε υποαπορρόφηση, στο ίδιο το καθεστώς της βασικής ενίσχυσης, καθώς η αξία των δικαιωµάτων που ήταν δεµένη µε πραγµατικές επιλέξιµες εκτάσεις, δεν επαρκούσε για να πιστωθεί το συνολικό ποσό των 829 εκατ. ευρώ.
Αν δεν υπήρξε λοιπόν η εµπλοκή των δικαιωµάτων, τότε θα ήταν σίγουρα, πιο εύκολο να εξαντληθούν τα περιθώρια ώστε να πληρωθεί όσο το δυνατόν µεγαλύτερο ποσό από το διαθέσιµο, αν όχι ολόκληρο.
Η κατάργηση των δικαιωµάτων βασικής ενίσχυσης δηµιουργεί τις εξής συνθήκες:
- Όλοι οι αγρότες ανάλογα την περιφέρεια ενίσχυσης, λαµβάνουν το ίδιο στρεµµατικό ποσό. Το ποσό υπολογίζεται ετησίως µε µία διαίρεση του συνολικού διαθέσιµου προϋπολογισµού µε τα στρέµµατα που δηλώνονται.
- Καταργούνται οι µεταβιβάσεις δικαιωµάτων και οι µισθώσεις δικαιωµάτων. Πρόκειται για ένα υποχρεωτικό έξοδο που έκανε κάποιος όταν ήθελε να λαµβάνει επιδοτήσεις όταν είχε στα χέρια του «γυµνή» από µοναδιαία αξία γη και δεν µπορούσε να αντλήσει από το Εθνικό Απόθεµα.
- Καταργείται το Εθνικό Απόθεµα.
- ∆εν υφίσταται πλέον η «επιστροφή δικαιωµάτων» δηλαδή να χάνει κάποιος την επιδότηση επειδή δεν έχει ενεργοποιήσει τα δικαιώµατα για δύο συναπτά έτη.
Χρήµα από τη φυτική στη ζωική
Με βάση τους συµβούλους που σχεδίασαν το ελληνικό Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ, η ανακατανοµή των ενισχύσεων λόγω κατάργησης των δικαιωµάτων, θα ευνοήσει σαφώς την κτηνοτροφία, σε βάρος της φυτικής παραγωγής.
Οι εκµεταλλεύσεις των οικονοµικών κλάδων Ελαιοκοµία, Λοιπών αροτραίων καλλιεργειών, Λοιπών µονίµων καλλιεργειών και Βάµβακος θα υποστούν τη µεγαλύτερη µείωση των καταβαλλόµενων άµεσων ενισχύσεων, ενώ τις σηµαντικότερες αυξήσεις θα έχουν οι εκµεταλλεύσεις των παραγωγικών εξειδικεύσεων Μεικτής εκτροφής µηρυκαστικών, Προβάτων, Αιγών και Βοοειδών.
Eίναι χαρακτηριστική η ενίσχυση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων κτηνοτροφικής κατεύθυνσης, λόγω του ότι οι εκµεταλλεύσεις όλων ανεξαιρέτως των παραγωγικών εξειδικεύσεων φυτικής παραγωγικής γνωρίζουν (µικρότερη ή µεγαλύτερη) µείωση των άµεσων ενισχύσεων, ενώ όλες παραγωγικές εξειδικεύσεις της ζωικής παραγωγής αυξάνουν το συνολικό ύψος της βασικής εισοδηµατικής ενίσχυσης που λαµβάνουν κατά 264 εκατ. ευρώ ποσό που αντιπροσωπεύει το 16% του προϋπολογισµού των πόρων της βασικής ενίσχυσης.
Σε επίπεδο Περιφερειών, όπως υποστήριζαν οι σύµβουλοι για το σχεδιασµό της ΚΑΠ, οι µεταβολές αυτές, θα επηρεάσουν αρνητικά κυρίως τις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας, Κρήτης, Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας, ενώ θα ευνοηθούν κυρίως οι Περιφέρειες ∆υτικής Μακεδονίας, Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και Ηπείρου.
Συνεχίζει να είναι προβληµατική η µοιρασιά από το Εθνικό Απόθεµα
Για το Εθνικό Απόθεµα 2024 υποβλήθηκαν συνολικά 35.876 αιτήσεις. Μετά τον διασταυρωτικό έλεγχο εγκρίθηκαν και χορηγήθηκε Ε.Α σε 9.495 δικαιούχους, που είχαν προσκοµίσει ολοκληρωµένο ηλεκτρονικό φάκελο µε όλα τα απαιτούµενα δικαιολογητικά και τηρούσαν όλες σωρευτικά τις προϋποθέσεις, που προβλέπονται από την εθνική και κοινοτική νοµοθεσία. Το ποσό πληρωµής για αυτούς αντιστοιχεί σε 11.983.398,40 ευρώ. Χωρίς δικαιώµατα δεν θα υπήρχε η ανάγκη για Εθνικό Απόθεµα.
Η τεχνική λύση πέταξε ξανά εκτός εξισωτικής τους κτηνοτρόφους στα ορεινά
Εκτός της πληρωμής της εξισωτικής αποζημίωσης έμειναν κτηνοτρόφοι που διατηρούν το κοπάδι τους στα ορεινά, ωστόσο λόγω της τεχνικής λύσης, τους διαμοιράστηκε βοσκότοπος στις πεδινές περιοχές, και έτσι έχασαν την επιλεξιμότητα. Πρόκειται για ένα διαχρονικό ζήτημα το οποίο θα συνεχίσει να υφίσταται και φέτος, για τις πληρωμές τις εξισωτικής του 2025, ενώ την ίδια ώρα, συμβαίνει και το ανάποδο, με πεδινούς να λαμβάνουν το πριμ εξισωτικής ενώ δεν το δικαιούνται. Παράλληλα εκτός της πληρωμής έμειναν και οι κτηνοτρόφοι, που εμπλέκονται σε μεταβίβαση βοσκοτοπικών δικαιωμάτων (μεταβιβαστές-αποδέκτες), λόγω μη κατανομής βοσκοτοπικών εκτάσεων. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία συμπληρωματικής κατανομής βοσκοτόπων, ώστε εντός ολίγων εβδομάδων
να ολοκληρωθεί η καταβολή του συνόλου των ενισχύσεών τους.
Υπενθυμίζεται ότι κατά των αποτελεσμάτων της πληρωμής, οι ενδιαφερόμενοι δικαιούχοι έχουν την δυνατότητα, εφόσον το επιθυμούν, να υποβάλλουν ενδικοφανή προσφυγή, για διάστημα 10 εργάσιμων ημερών, αρχής γενομένης από ημερομηνία που θα ανακοινωθεί το προσεχές διάστημα.
Αναφορικά με τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης που θεωρητικά θα φέρουν και το τέλος της τεχνικής λύσης, αυτά αναμένεται να μπουν σε εφαρμογή από το 2026.
Πηγή: agronews
