Η Θεσσαλία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι διαδοχικές φυσικές καταστροφές – από τις καταστροφικές πλημμύρες έως τις επαναλαμβανόμενες περιόδους ξηρασίας – έχουν αναδείξει, με οδυνηρό τρόπο, την κρισιμότητα της ορθής διαχείρισης των υδάτων. Το νερό δεν είναι ανεξάντλητος πόρος, ούτε ζήτημα αποσπασματικών έργων υποδομής. Είναι δημόσιο αγαθό και κοινή ευθύνη.
Αρδευτικό αύριο με θεσμική ενότητα – Η ευθύνη όλων μας
Ο ΟΔΥΘ
Η ίδρυση του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας (ΟΔΥΘ) με τον Ν. 5106/2024 αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό θεσμικό βήμα για μια ενιαία και σύγχρονη πολιτική άρδευσης και αντιπλημμυρικής προστασίας στη Θεσσαλία, αντικαθιστώντας ένα κατακερματισμένο σύστημα δεκαετιών. Ο ΟΔΥΘ λειτουργεί υπέρ του δημόσιου συμφέροντος, υπό την εποπτεία τριών υπουργείων (Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Υποδομών και Μεταφορών), και βρίσκεται σε φάση μετάβασης, με την κατάργηση των ΟΕΒ Θεσσαλίας και τη μεταφορά συναρμόδιων υπηρεσιών της Περιφέρειας. Μέχρι να ολοκληρωθεί η μετάβαση (στελέχωση, ανάληψη αρμοδιοτήτων, διοικητική ενοποίηση), όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς εξακολουθούν να φέρουν ευθύνη για τη διαχείριση του υδατικού ισοζυγίου και η συνεννόηση είναι κρίσιμη για την ομαλή έκβαση της φετινής αρδευτικής περιόδου.
Οι ρόλοι που απαιτούν συνεργασία
Περιφέρεια Θεσσαλίας
Μετά τον «Καλλικράτη» (Ν. 3852/2010) και ιδίως με το άρθρο 224 του Ν. 4555/2018 («Κλεισθένης»), η Περιφέρεια έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα για τον καθαρισμό και την αστυνόμευση ρεμάτων και υδατορεμάτων, ανεξαρτήτως αν βρίσκονται εντός ή εκτός ορίων οικισμών. Η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων είναι υπεύθυνη για την πεδινή κοίτη και για τα αντιπλημμυρικά έργα που δεν ανήκουν στα Υπουργεία. Η Περιφέρεια ασκεί επίσης την εποπτεία των ΟΕΒ (ΤΟΕΒ – ΓΟΕΒ), αρμοδιότητα που, σύμφωνα με το άρθρο 17 του Ν. 5106/2024, θα μεταφερθεί στον ΟΔΥΘ. Η εμπειρία των τεχνικών υπηρεσιών της και η εγγύτητά της με τις τοπικές ιδιαιτερότητες την καθιστούν πολύτιμο συνεργάτη στη μετάβαση.
Δήμοι
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρθρο 75 του Ν. 3463/2006 και άρθρο 94 του Ν. 3852/2010), οι Δήμοι έχουν συμπληρωματικό ρόλο στη διαχείριση μικρών έργων υποδομής, όπως γεωτρήσεις ή μικρά φράγματα, κυρίως εντός διοικητικών τους ορίων. Ωστόσο, δεν έχουν αρμοδιότητα για τον καθαρισμό ή την αστυνόμευση ρεμάτων – αυτή ανήκει αποκλειστικά στις Περιφέρειες. Οι Δήμοι είναι κρίσιμοι για την καταγραφή των αναγκών των τοπικών κοινωνιών και για την ενίσχυση της κοινωνικής αποδοχής και της ισότιμης κατανομής του νερού.
Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ – ΤΟΕΒ)
Οι ΟΕΒ, λειτουργώντας ως ΝΠΙΔ βάσει του Ν.Δ. 3881/1958, είναι μέχρι σήμερα η βάση του συστήματος άρδευσης: Οι ΤΟΕΒ είναι συνεταιρισμοί αγροτών, με μέλη που εκπροσωπούν τουλάχιστον τα 5/9 της ωφελούμενης έκτασης. Διοικούνται από άμισθο Διοικητικό Συμβούλιο, εκλεγμένο από τη Γενική Συνέλευση. Σύμφωνα με μελέτη της διαΝΕΟσις (2021) μόνο 118 από τους άνω των 450 ΤΟΕΒ διαθέτουν δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία, το κόστος άρδευσης παρουσιάζει τεράστιες αποκλίσεις, από 3 έως και 30 λεπτά ανά κυβικό, με τους μικρούς ΤΟΕΒ να εμφανίζουν πολλαπλάσιο κόστος συντήρησης και υπήρχε απουσία διαφάνειας, οικονομικής λογοδοσίας και ενιαίας πληροφορίας. Οι ΓΟΕΒ διοικούνται από επταμελές Συμβούλιο, όπου συμμετέχουν δύο αιρετοί, ένας υπάλληλος (κατά προτίμηση γεωπόνος) από τη Διεύθυνση του ΥΠΑΑΤ, δύο υπάλληλοι από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση, δύο εκπρόσωποι της Περιφέρειας.
Ο ΚΡΙΣΙΜΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΥΠΑΑΤ ΣΤΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στηρίζει ενεργά τη μετάβαση σε μια βιώσιμη και ορθολογική διαχείριση των υδάτων, μέσω του εκσυγχρονισμού των αρδευτικών δικτύων και της προώθησης τεχνολογιών εξοικονόμησης νερού.
Το πρόγραμμα “ΥΔΩΡ 2.0” αναδιαμορφώνει τον αρδευτικό χάρτη, ιδίως στη Θεσσαλία, με έργα άρδευσης, φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών που λειτουργούν και ως αντιπλημμυρικές υποδομές. Βασίζεται σε τρεις πηγές χρηματοδότησης: το ΤΑΑ μέσω ΣΔΙΤ για μεγάλα έργα, την ΚΑΠ 2023-2027 με προϋπολογισμό 1 δισ. ευρώ, και το ΠΑΑ 2014-2022 με 180 έργα συνολικού ύψους 700 εκατ. ευρώ.
Δύο χαρακτηριστικά πρόσφατα έργα που αποδεικνύουν τη δέσμευση του ΥΠΑΑΤ για τη ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Ο λόγος για τα εξής αρδευτικά έργα:
1. «Αποκατάσταση και Εκσυγχρονισμός των δικτύων Άρδευσης του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων (Τ.Ο.Ε.Β.) Ταυρωπού» συνολικού προϋπολογισμού 139.600.000 ευρώ με ΦΠΑ με ανάδοχο την Ένωση Προσώπων ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ Α.Ε. – ΑΒΑΞ Α.Ε. Το έργο περιλαμβάνει την εκπόνηση όλων των απαιτούμενων μελετών, καθώς και την κατασκευή, χρηματοδότηση, συντήρηση και λειτουργία υπογειοποιημένου κλειστού αρδευτικού δικτύου, που θα εξυπηρετεί έκταση 115.000 στρεμμάτων.
2. «Αρδευτικό Δίκτυο Υπέρειας ν. Λάρισας – Ορφανών ν. Καρδίτσας» προϋπολογισμού 131.244.507,40 ευρώ με ΦΠΑ με ανάδοχο την «ΕΝΩΣΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΜETLEN – ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ Α.Ε.». Το Έργο αφορά τη μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση ενός σύγχρονου κλειστού υπογειοποιημένου αρδευτικού δικτύου με στόχο την κάλυψη των αναγκών άρδευσης της περιοχής με αρδευόμενη έκταση 67.800 στρεμμάτων περίπου.
Συμπερασματικά
Το νερό στη Θεσσαλία δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα «κάποιου άλλου». Από τους ταμιευτήρες έως τις γεωτρήσεις, ο υδατικός πόρος απαιτεί ολιστική, τεκμηριωμένη και συμμετοχική διαχείριση, με σεβασμό στην περιβαλλοντική ισορροπία. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων θα συνεχίσει να στηρίζει έμπρακτα αυτή την προσπάθεια, με επαρκείς πόρους, τεχνική εποπτεία και θεσμική υποστήριξη.
Είναι πλέον σαφές πως η τεχνοκρατική επάρκεια, η διαφάνεια και η διοικητική ενοποίηση δεν αποτελούν απλώς επιλογές, αλλά προϋποθέσεις για μια νέα πραγματικότητα στην άρδευση σε εθνικό επίπεδο. Η επιτυχία αυτής της μετάβασης – τόσο θεσμικής όσο και λειτουργικής – απαιτεί τη συντονισμένη κινητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Η συνεργασία δεν είναι προαιρετική· είναι απαραίτητη. Η Περιφέρεια, οι Δήμοι, οι ΤΟΕΒ, οι παραγωγοί και η Κεντρική Διοίκηση καλούνται να προχωρήσουν με κοινό βηματισμό, να στηρίξουν τη θεσμική ενοποίηση, να συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και να διασφαλίσουν ότι οι χρόνιες παθογένειες δεν θα διαιωνιστούν. Είναι ευθύνη όλων μας – αλλά και ιστορική ευκαιρία – να εξασφαλίσουμε ένα νέο, βιώσιμο υδατικό μέλλον για τη Θεσσαλία και τη χώρα.
