Ο Δημήτρης Παπαχρήστος είναι ο δημοσιογράφος, ο συγγραφέας και ο ραδιοφωνικός παραγωγός που, πάνω απ’ όλα, φέρει τη βαριά κληρονομιά του Πολυτεχνείου αφού η φωνή του ήταν η φωνή των εξεγερμένων φοιτητών. Το “Εδω Πολυτεχνείο” που ακούγεται σε όλους ακόμα και στις μερες μας είχε τη φωνή του Δημήτρη Παπαχρήστου ο οποίος συνεχίζει να “ζητά” δικαίωση…
Πρόσφατα επισκέφθηκε την Καρδίτσα μετά από πρόσκληση της Λέσχης Ανάγνωσης του Μορφωτικού Συλλόγου Σοφάδων για να παρουσιάσει το βιβλίο του ο “Αερόστατος”.
Τον συναντήσαμε στον φιλόξενο χώρο του ξενοδοχείου “Αυρα” και θυμήθηκε μαζί μας τον Νοέμβρη του 1973, τους φοιτητές, την αυτοοργάνωση, τον αγώνα, το Πολυτεχνείο. Ακριβώς 52 χρόνια πριν…
Συνέντευξη στη Τζένη Σουλτανιά
-Κύριε Παπαχρήστο, βρίσκεστε εδώ για την παρουσίαση του νέου σας βιβλίου, του Αερόστατου. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Ο Αερόστατος πετάει ειλικρινά, ξεπερνάει τα σύνορα. Το λέω με περηφάνεια. Ό,τι προλάβω και ό,τι προλαβαίνω θα το κάνω γιατί είμαι σημαδεμένος από το Πολυτεχνείο. Δεν το λέω αρνητικά ή θετικά αλλά και το Πολυτεχνείο είναι στη ζωή μου, ζω ακόμα δίπλα εκεί. Προχθές μιλάγαμε εκεί. Είναι η ζώσα μνήμη μας. Είναι το πιο σημαντικό γεγονός που έχει γίνει μετά τον πόλεμο. Μπορώ να πω ότι είμαι ταυτισμένος απόλυτα και σημαδεμένος.
-Σας ενοχλεί αυτό;
Δεν με ενοχλεί όχι. Δεν με ενοχλεί γιατί μου δίνει δύναμη. Με καπελώνει λίγο, διότι έχω κάνει θέατρο, ποιήματα, ποιητικές συλλογές. Έχω κάνει ακόμα και ντοκιμαντέρ, έχω δουλέψει 40 χρόνια δημοσιογράφος, έχω γυρίσει όλο τον κόσμο, στους Έλληνες που με φωνάζουν. Εκεί βλέπω ότι το Πολυτεχνείο έχει δύναμη. Εκεί βλέπω ότι είναι η περηφάνια του λαού μας. Ξελάσπωσε και τους γονείς μας εκείνη την εποχή γιατί δεν έκαναν τίποτα για να γκρεμίσουν την χούντα και ήρθαν τα… τσογλάνια, τα παιδιά τους να ξελασπώσουν αυτήν την ντροπή. Ταυτίστηκα απόλυτα…
-Τί θυμάστε από εκείνη την εποχή;
Ήμουν στο φοιτητικό κίνημα και στη σχολή μου και τα έχω γράψει και στα βιβλία μου. Δεν μπορούσα να μην τα γράψω και να μην τα πω. Πάλι με τη λογοτεχνική γλώσσα. Είναι μισός αιώνας και βάλε. Ήταν το αποτέλεσμα του φοιτητικού κινήματος που δημιουργήσαμε από το ’69 και μετά. Μας βασανίσανε, μας συλλάβανε, μας στρατεύσανε.
Είχαμε ξεπεράσει τα όρια πλέον. Είχαμε καταλάβει ότι αν δεν συγκρουστούμε, με υπογραφές και με καταγγελίες δεν γίνεται τίποτα.
Εκεί αποφασίσαμε… Και όταν μπήκαμε μέσα και έγινε η κατάληψη μας έβλεπε ο κόσμος που πέρναγε απ’ έξω, περίεργα, δηλαδή αναρωτιόνταν τι κάνουνε αυτά τα τσογλάνια; Την δεύτερη μέρα πιο πολύ σταμάταγε, μετά άρχιζε να φέρνει τρόφιμα, να συμπαραστέκεται.
Και μετά αρχίζει η αυτοοργάνωση η δική μας αυτή, η αυθόρμητη κίνηση που κάναμε. Μια αυτοοργάνωση με γενικές συνελεύσεις από όλες τις σχολές, με εκπροσώπους που δεν ξαναέγινε ποτέ. Φτιάξαμε τη συντονιστική επιτροπή, συνθήματα έξω, μέσα.
Τέτοια οργάνωση δεν έχει ξαναγίνει. Άμεση δημοκρατία να το πω; Με εκπροσώπους να μιλάμε, να συζητάμε για όλα τα προβλήματα της πατρίδας. Παιδάκια ήμασταν, εγώ 23 χρονών ήμουν τότε. Και δημιουργήσαμε μέσα σε τρεις μέρες αυτή την ουτοπία που έβρισκε τον τόπο της στο Πολυτεχνείο.
-Καταλαβαίνατε τότε ότι κάτι συμβαίνει, κάτι για το οποίο μιλάμε ακόμα και σήεμρα, 52 χρόνια μετά;
Μπορώ να σου πω ότι δεν είχαμε επίγνωση ότι γράφουμε ιστορία. Αυτό εκ των υστέρων έγινε. Αυτό που ξέραμε είναι ή τώρα ή ποτέ. “Απόψε πέφτει ο φασισμός”, “λαέ πεινάς γιατί τους προσκυνάς”, “έξι χρόνια είναι πολλά, δεν θα γίνουνε εφτά”, “Ψωμί παιδεία, ελευθερία” αυτά γνωρίζαμε.
Μην νομίζετε ότι γνωρίζαμε. Τώρα μπορώ να σας κάνω και αναλύσεις και να γράψω και βιβλία.
Τότε απλώς ξέραμε ότι κάτι δεν είναι καλό. Η εκμετάλλευση, η στέρηση της ελευθερίας για μας ήταν κάτι παραπάνω κι απ’ το ψωμί.
-Εξ αρχής ήσασταν έτσι ή είχατε και απογοητεύσεις;
Τίποτα δεν μάταιο. Όταν αγωνίζεται κανείς, καταρχήν δεν έχει καιρό να απογοητευτεί και είναι προτιμότερο να αγωνίζεται κανείς ακόμα και μάταια παρά να ζει μάταια. Πρέπει να δώσουμε αξία στη ζωή μας. Επειδή είπες για το Πολυτεχνείο, είναι ό,τι πιο σημαντικό.
Εγινε η φωνή όλων των εξεγερμένων…Αναγκαστήκαμε να κάνουμε ραδιόφωνο από ένα τρανζιστοράκι. Γιατί, φωνάζαμε και ακουγόμασταν μέχρι την Ομόνοια. Και βρέθηκαν δύο ερασιτέχνες, δύο παιδάκια, απ’ τη Σιβιτανίδειο, και έφτιαξαν το σταθμό. Θα μπορούσα εγώ να μιλήσω ή ξέρω εγώ να φτιάξω ραδιόφωνο;
Ηρθαν μαθητές, έκαναν συνέλευση, έκαναν αντιπροσώπους. Ηρθαν εργάτες, εργαζόμενοι, έκαναν γενική συνέλευση. Αυτό που λέγαμε εργάτες, αγρότες και φοιτητές έγινε πραγματικότητα. Ποια ήταν η μεγαλύτερη προσφορά αυτών που ήρθαν; 50.000 γύρω γύρω, έγιναν μια ασπίδα προστασίας.
Και κάποιοι με ρωτάνε ακόμα αν σκοτωθήκανε. Δεν παραδέχονται ακόμα. Πού έχουμε τα ονόματα; Κάνουμε προσκλητήριο πεσόντων, παιδί μου. Έχουμε γράψει βιβλία, τα ονόματα, όλα. 1200 τραυματίες. Πάνω από 57 ονόματα σκοτωμένων!
Εδώ υπήρχαν ελεύθεροι σκοπευτές, μας πυροβολάγανε. Ολοι μιλούν για τις τελευταίες στιγμές… γιατί όταν σταμάτησα το σταθμό και είπα τον Εθνικό Υμνο και είπα “Ο αγώνας συνεχίζεται με τα όπλα που διαθέτει ο καθένας μας από εδώ και πέρα”, είπα τον Εθνικό Υμνο, γιατί η ελευθερία είναι κάτι παραπάνω και από το ψωμί που σας είπα.
-Και η συνέχεια;
Κοίταξε, η Χούντα έπεσε στα μαλακά. Δεν έπεσε από το Πολυτεχνείο, την τάραξε το Πολυτεχνείο. Η προδοσία της Κύπρου την οδήγησε στην κατάρρευση, αλλά έπεσε στα μαλακά. Έπεσε στην αγκαλιά αυτών όλων που την εξέθρεψαν.
Αυτοί οι υπερπατριώτες που κατηγορούν εμάς.
-Και η γενιά του Πολυτεχνείου έχει επικριθεί για το μετά και για τη διαχείριση όλων αυτών που έγιναν.
Έκανες πολύ καλά που το πες. Τυχαία έγινε αυτό; Από την πρώτη στιγμή τους ενοχλούσε. Κάτι έπρεπε να κάνουν. Πρώτα αμφισβητούσαν ότι είχαμε νεκρούς. Μετά δείχνανε τρία, τέσσερα, πέντε άτομα, όχι γιατί προδώσανε, διότι ένας έγινε υπουργός, γιατί ο άλλος πήγε με τον έναν, ο άλλος ήταν με τον άλλον.
-Εξαργύρωσαν κατά κάποιον τρόπο όλα αυτά.
Α, μπράβο, τι εξαργύρωσανε; Εγώ, έφτασα στο σημείο, να τους υπερασπίζομαι αυτούς, δεν είναι επάνω από πέντε-δέκα.
– Είναι οι πιο προβεβλημένοι όμως.
Ναι. Και τι έγινε; Κάνανε και ζημιά σε αυτό που κάνανε οι ίδιοι. Και λέω, όσο ήμασταν μαζί και βάλανε το κεφάλι τους στον τρουβά, είμαστε μαζί και τώρα. Από τις επιλογές που κάνανε είμαι εγώ περισσότερο από τον οποιονδήποτε εναντίον, για λόγους δικούς μου ακόμα και υποκειμενικούς και προσωπικούς και συναισθηματικούς. Αλλά αυτοί που τα λένε αυτά, τα λένε επίτηδες γιατί ούτε ήταν και αν ήταν, θα ήταν εναντίον και το κάνουν για να χτυπήσουν το γεγονός.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι αγκάθι στα μαλακά της υπνώττουσας κοινωνίας και είναι εν δυνάμει. Γιατί αυτό το γεγονός το φοβούνται και τώρα, δεν τολμάνε να κάνουν τίποτα. Δεν υπάρχει στον κόσμο πουθενά κάθε χρόνο 17 του Νοέμβρη να μαζεύεται ο κόσμος να πηγαίνει στην Αμερικάνική Πρέσβεια. Δεν έχει ξαναγίνει ένα τέτοιο γεγονός μετά το ’40.
Είναι ζωντανό το Πολυτεχνείο. Είναι επικίνδυνο, γιατί είναι και ιστορικό γεγονός πια, δεν μπορούν να το αρνηθούν, συνέβη, έγινε. Είναι και πάνω απ’ όλα συμβολικό γεγονός. Δείχνει τον δρόμο για το μέλλον. Γιατί δεν δικαιώθηκε.
Καταλαβαίνουν τα παιδιά ότι έγιναν κληρονόμοι ενός αδικαίωτου αγώνα, άρα είναι στις πλάτες τους η συνέχεια, να συνεχίσουν από εκεί που δεν προλάβαμε να φτάσουμε ή δεν μπορέσαμε εμείς.
-Βλέπετε, η νέα γενιά, να το αντιλαμβάνεται αυτό;
Στη ζωή της νέας γενιάς έχει μπει η τεχνολογία, είναι συνέχεια με τα λαπ τοπ και νομίζει κανείς ότι δεν αντιλαμβάνεται. Παρ’ όλα αυτά οι νέοι δεν νιώθουν ικανοποιημένοι για αυτό που συμβαίνει. Παντού όπου πηγαίνω υπάρχουν παιδιά που είτε από τους γονείς, είτε από τους δασκάλους, είτε από την ίδια την κοινωνία ρε παιδί μου εισπράττουν ότι κάτι δεν πάει καλά αφού ο ορίζοντας κλειστός.
-Ολα;
Όχι όλα. Ούτε εμείς ήμασταν όλοι. Μια μειοψηφία ήμασταν, έτσι; Να το λέμε και να λέμε την αλήθεια. Δηλαδή, από τους 70.000 φοιτητές, στο Πολυτεχνείο ήμασταν 5.000, έτσι; Αλλά θέλει και αρετή και τόλμη η ελευθερία. Και δεν συμβαίνει από όλους. Όλοι σήμερα για το Πολυτεχνείο, ξέρεις τι λένε; Ήμουνα κι εγώ εκεί. Αχ και να ήμουν… Αυτό δεν είναι ένα μεγαλείο, μια δύναμη και για σήμερα και για αύριο; Δεν είναι εν δυνάμει; Τι είναι διηγώντας τα να κλαις στο παρελθόν; Δεν είναι παρελθόν…
