Ένα νέο τουριστικό κεφάλαιο με τεράστια πραγματική και συμβολική υπεραξία για την Αμαλιάπολη Αλμυρού, την Περιφέρεια Θεσσαλίας και όλη τη χώρα ανοίγει η απόδοση στην κοινωνία, των τριών επισκέψιμων Υποθαλάσσιων Μουσείων στον Δυτικό Παγασητικό.
Πρόκειται για τα ναυάγια στο ακρωτήριο Γλάρος, στον όρμο των αρχαίων Νηών, εκεί απ όπου η παράδοση θεωρεί ότι απέπλευσε ο στόλος των Αχαιών για την Τροία, στη νήσο Κίκυνθο και στον όρμο Τηλέγραφος. Τα εγκαίνια των Υποθαλάσσιων Μουσείων τέλεσε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη. Την υποθαλάσσια κορδέλα έκοψε ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός που καταδύθηκε στο βυζαντινό ναυάγιο της Κικύνθου, σε βάθος 11 μέτρων, στα ανατολικά του όρμου της Αμαλιάπολης.
Στην εκδήλωση παρέστησαν ο σεβασμιότατος Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, ο υφυπουργός παρα τω Πρωθυπουργώ Χρήστος Τριαντόπουλος, η υφυπουργός Παιδείας Ζέττα Μακρή, ο Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρης Σκάλκος, οι βουλευτές Χρήστος Μπουκώρος, Θανάσης Λιούπης, Κώστας Μαραβέγιας, ο εκπρόσωπος της Γενικής Διευθυνσης Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαικής Επιτροπής για τη Θεσσαλία Γιάννης Σολομονίδης, εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας.
Σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι η πρώτη και μοναδική Περιφέρεια στη χώρα που διαθέτει ένα πανόραμα επισκέψιμων ναυαγίων από τους κλασικούς, ελληνιστικούς, βυζαντινούς και νεότερους χρόνους, που συνθέτουν ένα Ολοκληρωμένο Υποθαλάσσιο Πάρκο Επισκέψιμων Ενάλιων Χώρων για τους αυτοδύτες.
Για πρώτη φορά στη χώρα δημιουργήθηκε μια σειρά από καινοτόμες υποβρύχιες διαδρομές, αποκλειστικά για δύτες. Ειδικά tablets, χρησιμοποιούνται κάτω από το νερό για πλοήγηση στους αρχαιολογικούς χώρους, με πληροφορίες για την κατανόηση της ενάλιας αρχαιολογίας και της βιολογίας του θαλάσσιου χώρου. Επιπλέον, αναπτύχθηκε ένα σύστημα εικονικής πραγματικότητας, έτσι ώστε ακόμη και οι επισκέπτες που δε μπορούν να καταδυθούν, να έχουν τη δυνατότητα μια εικονικής βουτιάς και εξερεύνησης στα ναυάγια, στα Κέντρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης Κοινού που λειτουργούν στη στεριά. Το πρωτοποριακό έργο αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της συμμετοχής της Περιφέρειας Θεσσαλίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα BlueMed και έχει βραβευτεί από την Ευρώπη με το πρώτο στη χώρα Βραβείο Καινοτομίας European Cultural Tourism Network (ECTN) στην κατηγορία «Καινοτομία και Ψηφιοποίηση στον αειφόρο πολιτιστικό τουρισμό».
Λίνα Μενδώνη, Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού:
Είμαστε στην Αμαλιάπολη ή Μιτζέλα. Και τα δύο τοπωνύμια είναι εξίσου σημαντικά γιατί και τα δύο αποδίδουν τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή αυτού του τόπου. Είναι ένας τόπος που μαρτυρά τη μεγάλη ιστορική διαχρονία του τόπου, της Θεσσαλίας, της Μαγνησίας συγκεκριμένα, εδώ και χιλιετίες μέχρι σήμερα. Όταν το 2019 αναλάβαμε τη διαχείριση και την πολιτική ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού εκπονήσαμε ένα πολύ συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο.
Ένας από τους άξονες του σχεδίου αυτού ήταν όχι μόνο να προστατεύσουμε, αυτό αποτελεί εξάλλου το συνταγματικό καθήκον του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αλλά να αναδείξουμε και να αποδώσουμε στις τοπικές κοινωνίες τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα. Ένα από αυτά είναι ο πολιτιστικός πλούτος κάθε περιοχής, είναι ένα στοιχείο που όταν αναδειχθεί μας κάνει υπερήφανους. Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε υπερήφανοι για τον τόπο μας. Και είναι και ένα στοιχείο που προσδίδει τεράστια αναπτυξιακή δυναμική και δημιουργεί ένα μεγάλο πλεονέκτημα για την περιοχή.
Τα ναυάγια υπήρχαν και θα υπάρχουν. Το θέμα είναι πώς αυτά θα μπορέσουν να γίνουν επισκέψιμα και πώς θα αποδοθούν στην κοινωνία. Πολλοί υποσχέθηκαν, αναγνωρίζω ότι μπορεί να υπάρχει η αγαθή προαίρεση σε πολλούς και για πολλά, ωστόσο, σημασία έχεις ποιος μπορεί να διαχειριστεί την πραγματικότητα και να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας. Σήμερα, λοιπόν, μαζί με την Περιφέρεια Θεσσαλίας αποδίδουμε τρία ναυάγια, τρεις υποθαλάσσιους αρχαιολογικούς χώρους που μαζί με την Αλόννησο έρχονται να συνθέσουν ένα πάρκο, ένα ευρύτερο χώρο αναψυχής, παιδείας και καταδυτικού τουρισμού.
Το Κέντρο εικονικής πραγματικότητας προσφέρει ενημέρωση και την εμπειρία της εικονικής κατάδυσης, ενώ προσφέρουμε τα κίνητρα για τη δημιουργία καταδυτικών παρόχων που προσφέρουν τα απαραίτητα σε εκείνους που θέλουν να καταδυθούν και εν συνεχεία με την εποπτεία και την καθοδήγηση των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού μπορούν να απολαμβάνουν αυτή τη μοναδική εμπειρία. Τα συγκεκριμένα ναυάγια είναι σχετικά ρηχά, οπότε είναι εύκολη η κατάδυση ακόμα και για τους αρχαρίους, οπότε επί της ουσίας καθίστανται προσιτά σε όλους.
Για το Υπουργείο Πολιτισμού βασικός στόχος είναι, με βάση το θεσμικό πλαίσιο που δημιουργήσαμε το 2020 για τα υποθαλάσσια ναυάγια, να προστατεύσουμε τα ίδια τα μνημεία. Για αυτό η Εφορεία είναι πάντοτε κοντά. Δεύτερος στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε απολύτως την ασφάλεια των καταδυόμενων, για το οποίο φροντίζουμε σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τις αρμόδιες Αρχές, και τρίτος να προβάλλουμε, -και εδώ η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού με τον ΕΟΤ είναι καθοριστική- το έργο που υλοποιούμε και αποδίδουμε ως τουριστικό και αναπτυξιακό προϊόν.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχηθώ καλή δύναμη στον Δήμαρχο Αλμυρού και στους συνεργάτες του, να ευχαριστήσω τον Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, και στο πρόσωπό του τις υπηρεσίες της Περιφέρειας και τη Διαχειριστική Αρχή για όλη τη συνεργασία, και στο πρόσωπο του Δημήτρη Σκάλκου, να ευχαριστήσω το Υπουργείο Ανάπτυξης που μας βοηθάει υποστηρίζοντας όλο το πλαίσιο για τη διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Κώστας Αγοραστός, Περιφερειάρχης Θεσσαλίας:
«Μια μεγάλη μέρα για τον πολιτισμό,για τον τουρισμό, για τη Μαγνησία, τη Θεσσαλία και όλη τη χώρα. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας παράγει, δημιουργεί, πρωτοπορεί, καινοτομεί αποδίδοντας τρία νέα Υποβρύχια Μουσεία στον Δυτικό Παγασητικό. Ευχαριστώ την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Υπουγείο Τουρισμού για την άριστη συνεργασία που οδηγεί σε απτά αποτελέσματα. Καταφέραμε μέσα από πολλές δυσκολίες να πραγματοποιήσουμε ένα όνειρο πολλών ανθρώπων, πολλών ετών. Τα λόγια είναι εύκολα, οι πράξεις δύσκολες. Αναδεικνύουμε την ενάλια πολιτιστική μας κληρονομιά και δίνουμε στην Αμαλιάπολη ένα τεράστιο αναπτυξιακό εργαλείο, πρωτοπόρο για την Ελλάδα.
Είναι στο χέρι της τοπικής κοινωνίας να το αγκαλιάσει και να το αξιοποιήσει. Χρηματοδοτούμε με 1,2 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ Θεσσαλίας 2014 -2020 τη δημιουργία Κέντρου Ενημέρωσης για το κοινό, όπου οι επισκέπτες μπορούν να ενημερώνονται και να εξερευνούν εικονικά τα ναυάγια προτού καταδυθούν. Και είμαστε επικεφαλής εταίρος σε νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα προυπολογισμού 5 εκατ. ευρώ με το οποίο η Θεσσαλία αναδεικνύεται σε Κόμβο Αριστείας για την προστασία και αξιοποίηση της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.
Τα τρία νέα Υποθαλάσσια Μουσεία, σε συνδυασμό με το επισκέψιμο ναυάγιο της Περιστέρας στην Αλόννησο, το αρχαιότερο ναυάγιο στον κόσμο στο οποίο μπορεί να καταδυθεί άνθρωπος, τα νέα ναυάγια που καθιστούμε επισκέψιμα στην Αλόννησο -Σκάντζουρα, Φαγκρού, Τσέλιος, Αγ. Πέτρος- και το ναυάγιο “Χριστόφορος” στον Πάνορμο Σκοπέλου, δημιουργούν ένα ολοκληρωμένο πάρκο Υποθαλλάσιων Μουσείων με τεράστια πολιτιστική και οικονομική υπεραξία για τη Θεσσαλία και για όλη τη χώρα. Τα Υποθαλάσσια Μουσεία του Δυτικού Παγασητικού Ακρωτήριο Γλάρος, σε βάθος 15 έως 22 μέτρα.
Ολόκληρο το ακρωτήρι του Γλάρου, στη νοτιοδυτική είσοδο του Παγασητικού κόλπου, είναι ένα επικίνδυνο πέρασμα για τα πλοία που προσπαθούσαν να μπουν στον προστατευμένο όρμο των αρχαίων Νηών, εκεί από όπου η παράδοση θεωρεί ότι απέπλευσε ο στόλος των Αχαιών για την Τροία. Στο βυθό του Γλάρου εντοπίζονται τέσσερα τουλάχιστον ναυάγια, ένα ελληνιστικό, ένα ρωμαϊκό και δύο βυζαντινά, ενώ υπάρχουν ενδείξεις, αγγεία και άγκυρες άλλων περιόδων, για περισσότερα.
Ίσως βέβαια πρόκειται και για απορρίψεις στο δύσκολο ακρωτήρι, πριν την είσοδο στον κόλπο των Νηών. Σειρά περισσότερων από δέκα σιδερένιες βυζαντινές άγκυρες, που μπορούν να συνδεθούν με τους αμφορείς του 12ου-13ου αιώνα που βρίσκονται διάσπαρτοι στην ευρύτερη περιοχή, ανήκουν πιθανώς σε μεγάλο εμπορικό βυζαντινό πλοίο. Η περιοχή ερευνάται συστηματικά από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών ήδη από το 2005, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Ηλία Σπονδύλη. Νήσος Κίκυνθος, σε βάθος 3 ως 11 μέτρα.
Η νησίδα Κίκυνθος αναπτύσσεται ως φυσικός κυματοθραύστης στα ανατολικά του όρμου της Αμαλιάπολης. Ένα βυζαντινό εμπορικό πλοίο, φορτωμένο με πίθους και αμφορείς, ναυάγησε στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου, κοντά στο νησάκι, μεταξύ 11ου και 13ου αιώνα. Το φορτίο του σχηματίζει ένα σωρό θραυσμένων κεραμικών, σε έκταση 12×8 μέτρων.
Η θέση εντοπίστηκε από ομάδα του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών στο πλαίσιο συστηματικής έρευνας στην περιοχή το 2005 υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Ηλία Σπονδύλη. Όρμος Τηλέγραφος, σε βάθος 17 ως 23 μέτρα. Στον πυθμένα του κόλπου του Τηλέγραφου έχουν εντοπιστεί τρία ναυάγια: ένα ρωμαϊκό πλοίο του 4ου αιώνα, φορτωμένο με εμπορικούς αμφορείς που παράγονταν μάλλον στην Κόρινθο και τη Σάμο.
Προσέκρουσε πιθανότατα στα απότομα βράχια και βυθίστηκε. Αιώνες αργότερα, ένα βυζαντινό πλοίο του 11ου- 13ου αιώνα και μία σύγχρονη βάρκα συνάντησαν την ίδια μοίρα. Το ναυάγιο εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2000 από ομάδα του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, στο πλαίσιο συστηματικής έρευνας στην περιοχή και ανασκάφθηκε πλήρως από το 2003 έως το 2008, επίσης από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Ηλία Σπονδύλη.
