Χαμηλότερο του μέσου όρου των περιφερειών στη χώρα ήταν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Θεσσαλίας το 2022, ενώ ο ρυθμός μεγέθυνσης κατά την ίδια περίοδο ήταν μεταξύ των τεσσάρων χαμηλότερων. Σε ότι αφορά τις δημογραφικές τάσεις, ο υψηλός δείκτης θνησιμότητας οδηγεί σε ένα σημαντικό αρνητικό φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις – θάνατοι), ενώ το 2023 το ποσοστό ανεργίας ήταν το πέμπτο υψηλότερο μεταξύ των περιφερειών το 2023.
Τα στοιχεία αυτά δείχνει πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ (Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών), η οποία εστιάζει στη συστηματική καταγραφή των τάσεων στις ελληνικές περιφέρειες, με σκοπό την ανάδειξη προτεραιοτήτων πολιτικής για την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, προκειμένου η οικονομική ανάπτυξη να είναι διατηρήσιμη, ισόρροπη και κοινωνικά βιώσιμη.
Η έκθεση αποτυπώνει τα στοιχεία σε επίπεδο περιφερειών και όχι κατά Νομό. Ο «Νέος Αγών» πάντως με τακτική αρθρογραφία (μεταξύ άλλων εδώ, εδώ και εδώ) έχει παρουσιάσει τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες σε Θεσσαλικό επίπεδο, καταγράφοντας με βάση τα επίσημα στοιχεία τη βύθιση που έχουν υποστεί σημαντικοί οικονομικοί- κοινωνικοί δείκτες στο Ν. Καρδίτσας στο πέρασμα των ετών (ΑΕΠ, ΑΠΑ, πληθυσμός).
Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΙΟΒΕ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ
Αναλυτικά, η έκθεση του ΙΟΒΕ για τη Θεσσαλία αναφέρει:
Δημογραφικές τάσεις
Η Θεσσαλία βρίσκεται στην 11η θέση μεταξύ όλων των ελληνικών περιφερειών ως προς τη σωρευτική μεταβολή (μείωση) του φυσικού ισοζυγίου της (-51.204 άτομα) από το 1990 έως και το 2022.
Η περιοχή καταγράφει κατά μέσο όρο 6.534 γεννήσεις και 8.085 θανάτους ετησίως. Το 2022, οι γεννήσεις μειώθηκαν σε 4.942 και οι θάνατοι αυξήθηκαν σε 9.130, επιδεινώνοντας περαιτέρω το ήδη αρνητικό φυσικό ισοζύγιο. Παρά τον μέσο συντελεστή γονιμότητας 1,42, ο οποίος είναι υψηλότερος από τον εθνικό μέσο όρο, αλλά μειώθηκε στο 1,15 το 2022, ο υψηλός δείκτης θνησιμότητας οδηγεί σε ένα σημαντικό αρνητικό φυσικό ισοζύγιο.
Το προσδόκιμο ζωής στα 79,44 έτη είναι οριακά χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο, αυξανόμενο ελαφρώς στα 79,6 το 2022. Η βρεφική θνησιμότητα είναι σχετικά χαμηλή στο 3,94 και μειώθηκε περαιτέρω στο 1,3 το 2022. Οι περισσότερες γεννήσεις συμβαίνουν στην ηλικιακή ομάδα 18-39 ετών. Η Θεσσαλία καταγράφει το 9ο χαμηλότερο μεταναστευτικό ισοζύγιο σε σχέση με τις υπόλοιπες ελληνικές περιφέρειες, με καθαρές εισροές κατά 361 άτομα το 2022.
Οικονομική δραστηριότητα
Η περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει περιθώρια σύγκλισης με τον εθνικό μέσο όρο σε βασικούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Ενδεικτικά, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας το 2022 είναι χαμηλότερο του μέσου όρου των περιφερειών, ενώ ο ρυθμός μεγέθυνσης κατά την ίδια περίοδο είναι μεταξύ των τεσσάρων χαμηλότερων. Στις θετικές τάσεις, τόσο το μερίδιο όσο και η συνεισφορά των επενδύσεων ήταν από τα υψηλότερα μεταξύ των περιφερειών το 2021, το εμπορικό ισοζύγιο αγαθών ήταν θετικό, ενώ σημαντικά θετικό ήταν και το ποσοστό αποταμίευσης.
Επιχειρηματικότητα
Η περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει υψηλές επιδόσεις σχετικά με τις υπόλοιπες περιφέρειες σε τομείς της επιχειρηματικότητας και σε επιλεγμένες μεταβλητές που αφορούν το επιχειρηματικό οικοσύστημα και την ανταγωνιστικότητα. Ενδεικτικά, η περιφέρεια Θεσσαλίας βρίσκεται τέταρτη στην κατάταξη, με βάση τον αριθμό των νομικών μονάδων, του κύκλου εργασιών και των απασχολούμενων, και δεύτερη με βάση το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στην έρευνα και την τεχνολογία.
Χρηματοπιστωτικός τομέας
Η περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει επίδοση υψηλότερη του μέσου όρου των περιφερειών σε τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως καταγράφονται μέσα από επιλεγμένες μεταβλητές για την πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, τις καταθέσεις και τη χρηματοδότηση του επιχειρηματικού τομέα.
Ενδεικτικά, στη Θεσσαλία το 2022 εμφανίζεται ο τρίτος υψηλότερος ρυθμός αύξησης των τραπεζικών καταθέσεων, ο τέταρτος υψηλότερος ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις και ο πέμπτος υψηλότερος λόγος αποθέματος επιχειρηματικών δανείων ως προς το ΑΕΠ.
Στα θετικά επίσης, ως προς τις βραχυπρόθεσμες τάσεις, η περιφέρεια κατέγραψε πρόοδο στον τομέα το 2023, καθώς βελτίωσε τη σχετική της κατάταξη σε έξι από τους οκτώ επιλεγμένους δείκτες.
Αγορά εργασίας
Αναφορικά με την αγορά εργασίας, η περιφέρεια Θεσσαλίας παρουσιάζει το τρίτο υψηλότερο μερίδιο απασχόλησης στη χώρα την περίοδο 2001-2023, με σημαντική μείωση του μεριδίου το 2023, υπό την επίδραση και των φυσικών καταστροφών. Παράλληλα, το 2023 παρουσιάζει το έβδομο υψηλότερο μερίδιο μισθωτής απασχόλησης στη χώρα αλλά και το όγδοο υψηλότερο ποσοστό αυτοαπασχολουμένων.
Το ποσοστό ανεργίας ήταν το πέμπτο υψηλότερο μεταξύ των περιφερειών το 2023 (12,9% σε σχέση με 11,1%), ενώ το ποσοστό συμμετοχής στην εργασία είναι επίσης το τέταρτο χαμηλότερο μεταξύ των περιφερειών (69,3% σε σχέση με 71,4%). Την περίοδο 1999-2023, η περιφέρεια καταγράφει το τρίτο χαμηλότερο μέσο ποσοστό ανεργίας στα άτομα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 0-2), αλλά και το έκτο υψηλότερο στα άτομα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (ISCED 5-8). Τέλος, εμφανίζει τις τέταρτες υψηλότερες θετικές ροές προσλήψεων-αποχωρήσεων της περιόδου 2015-2023.
Κοινωνικές υπηρεσίες
και κοινωνική ένταξη
Στον τομέα της κοινωνικής ένταξης και της πρόσβασης σε κοινωνικές υπηρεσίες, η περιφέρεια Θεσσαλίας εμφανίζει μεικτές επιδόσεις σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας. Παρά το γεγονός ότι το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στη Θεσσαλία είναι σχετικά χαμηλό (πέμπτη χαμηλότερη θέση στη σχετική περιφερειακή κατάταξη), το ποσοστό φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού βρίσκεται λίγο πιο κάτω από τον εθνικό μέσο όρο.
Το χάσμα απασχόλησης των φύλων ωστόσο βρίσκεται ελαφρώς πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Το προσδόκιμο ζωής της Θεσσαλία βρίσκεται πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Θετικό κρίνεται το γεγονός ότι στην περιφέρεια ο δείκτης εισοδηματικής ανισότητας είναι σχετικά χαμηλός (τρίτη θέση μεταξύ των περιφερειών), όπως επίσης και το γεγονός ότι στη Θεσσαλία καταγράφεται η υψηλότερη συγκέντρωση διαθέσιμων κλινών νοσηλείας σε σχέση με τον πληθυσμό της. Εντούτοις, σημειώνεται χαμηλότερη του μέσου όρου συγκέντρωση ιατρών, ενώ οι αυτοαναφερόμενες μη εξυπηρετούμενες ανάγκες του πληθυσμού για ιατρική φροντίδα βρίσκονται κάτω από τον εθνικό μέσο όρο.
Δείκτες σε επιλεγμένους κλάδους
Στον τομέα του πολιτισμού και τους επιλεγμένους διαθέσιμους δείκτες σε περιφερειακό επίπεδο, η περιφέρεια της Θεσσαλίας παρουσιάζει χαμηλό ποσοστό σε χρήσεις γης για πολιτιστικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής (0,5%) κατά μέσο όρο συγκλίνοντας με την Στερεά Ελλάδα για την περίοδο 2009-2018.
Αντίθετα, σημειώνει συγκριτικά υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης σε χώρους πολιτισμού (2%) για το 2020. Επιπλέον, η περιφέρεια κατέγραψε πολύ μικρή επισκεψιμότητα σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία το 2023 και ως αποτέλεσμα των ζημιών που υπέστη από τις εκτεταμένες πλημμύρες την ίδια χρονιά.
Στον τομέα του τουρισμού, διαπιστώνονται περιθώρια σύγκλισης με το μέσο όρο των περιφερειών ως προς τις ροές αλλοδαπών τουριστών. Εν αντιθέσει, για τους τουρίστες της ημεδαπής η Θεσσαλία αποτελεί τον πέμπτο στις αφίξεις και τον έκτο στις διανυκτερεύσεις πιο δημοφιλή προορισμό, με πληρότητα καταλυμάτων 40% για το 2023.
Απαιτούνται στοχευμένες
και ολιστικές πολιτικές
Ο Νομός Καρδίτσας διαθέτει πληθώρα παραγωγικών δυνατοτήτων. Είναι πλούσιος σε φυσικούς πόρους και κατέχει κεντροβαρική γεωγραφική θέση στη χώρα. Ωστόσο όπως «μαρτυρούν» τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ τα οποία έχει αναλύσει με τακτική αρθρογραφία η εφημερίδα (ενδεικτικά επαναφέρουμε δύο σχετικά γραφήματα), ο τόπος μας κατατάσσεται μεταξύ των ουραγών σε εθνικό επίπεδο και τελευταίος στη Θεσσαλία. Η αίσθηση που υπάρχει είναι πως ο Νομός Καρδίτσας είναι διαχρονικά ιδιαίτερα αδικημένος.
Οι επιπτώσεις μάλιστα στους οικονομικούς δείκτες από τις φυσικές καταστροφές και ιδίως από τον «Ντάνιελ» θα αποτυπωθούν στα επόμενα χρόνια.
Ο τόπος πρέπει να ξεκολλήσει από τον οικονομικό «βάλτο», να ανασυγκροτηθεί και να αναπτυχθεί προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της οικονομίας της. Γι’ αυτό και απαιτούνται συγκροτημένες, στοχευμένες και ολιστικές πολιτικές παρεμβάσεις σε θεσσαλικό και τοπικό επίπεδο, οι οποίες θα δημιουργήσουν αναπτυξιακές προοπτικές στο Νομό και ιδίως στην ύπαιθρο που «αιμορραγεί» οικονομικά και πληθυσμιακά…
Κώστας Παλαιός
