Γράφει ο Γιώργος Ηλ. Τσιτσιμπής
Στις 2 Δεκεμβρίου 2020 έγινε παρουσίαση στο ελληνικό κοινό, μιας δίγλωσσης εκπαιδευτικής πλατφόρμας (ελληνικά-γερμανικά) σχετικά με την γερμανική κατοχή. Ένα υλικό που στηρίζεται σε 93 προφορικές μαρτυρίες από ανθρώπους που έζησαν την τραγικότητα της εποχής εκείνης. Χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας και το ίδρυμα Νιάρχος, με υπεύθυνο το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Σχεδόν άρτιο τεχνολογικά, ελκυστικό, με 6 έτοιμα εκπαιδευτικά σενάρια για αξιοποίηση από εκπαιδευτικούς και μαθητές και δυνατότητα να δημιουργηθούν και άλλα, ανάλογα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες των χρηστών της.
Η αθώα ματιά ενός εκπαιδευτικού και κυρίως ενός μαθητή, θα αντλήσει πρωτογενές υλικό και αρκετές πληροφορίες για να στηρίξει την εργασία του. Ακόμα και συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου υπάρχει, του ανθρώπου σύμβολο και πρωτεργάτη των γερμανικών αποζημιώσεων. Μέχρι εδώ, όλα καλά. Τίποτα το μεμπτό δεν φαίνεται, ίσα-ίσα μάλιστα. Αν κάποιος όμως έχει διαβάσει ή ακούσει κάποιες κριτικές επ’ αυτού (όπως των Συγγελάκη, Γιάγκου, Μαργαρίτη) ή είναι λίγο ψαγμένος για την ιστορία του θέματος, τότε αναφύονται καίρια ερωτήματα και ζητήματα.
Οι πληροφορίες είναι καλοβαλμένες μεν, αλλά οδηγούν σε άλλα συμπεράσματα. Όπως, ότι η πείνα ήταν αποτέλεσμα του ναυτικού αποκλεισμού των Άγγλων και όχι της επιλογής των Γερμανών κατακτητών να κλέψουν κάθε είδους παραγωγή υπέρ των συμπατριωτών τους (συνέβαλε αλλά δεν καθόρισε) ή το τραγικό ότι η αντίσταση των Ελλήνων προκάλεσε το σφάξιμο των αμάχων. Μερικές μόνο κριτικές που έχουν επισημανθεί ήδη από τον κ. Συγγελάκη, του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Επιπλέον, οι αριθμοί που αναφέρονται σε θύματα ή συνέπειες είναι πραγματικοί αλλά όχι αληθινοί. Οι αληθινοί αριθμοί για το τι έγινε στην κατοχή, είναι καταγεγραμμένοι στις αδιαμφισβήτητες μελέτες που αποτυπώνουν ακριβώς πόσοι άνθρωποι χάθηκαν σε κάθε περίπτωση βανδαλισμού των κατακτητών, αλλά και τις υλικές συνέπειες (σε πραγματικές σημερινές τιμές) που υπάρχουν. Έχουν κοστολογηθεί μέχρι κεραίας και απαιτούνται από το σημερινό γερμανικό κράτος στο ακέραιο και διαχρονικά, μέχρι της υλοποίησης των.
Για παράδειγμα, στην ενότητα «Γερμανική Κατοχή», υποενότητα «Η έκταση της καταστροφής», αναφέρονται «30-50 χιλιάδες περίπου νεκροί ως αποτέλεσμα της Αντίστασης και του ανταρτοπόλεμου, στην πλειοψηφία τους άμαχοι που έχουν εκτελεστεί ή δολοφονηθεί σε πράξεις αντιποίνων». Ο Γλέζος όμως στο βιβλίο του «ΚΑΙ ΕΝΑ ΜΑΡΚΟ ΝΑ ΗΤΑΝ…» αναφέρει νεκρούς από βομβαρδισμούς 7.120, από τορπιλισμούς 3.500, στην Αντίσταση 20.650, από εκτελέσεις 56.225, νεκροί όμηροι 105.000. Όπως και να το κάνεις υπάρχει μια σημαντική απόκλιση. Στοιχεία που δεν έχουν αμφισβητηθεί, πόσο μάλλον που ο Γλέζος έχει και την εμπιστοσύνη των υπευθύνων αφού είναι ένας από τους 93 συνεντευξιαζόμενους. Επίσης, στην υποενότητα «Λιμός», αναφέρεται ότι «τουλάχιστον 30.000 πέθαναν από τις άμεσες συνέπειες του υποσιτισμού», προφανώς στην Αθήνα, όταν ο Γλέζος αναφέρει 600.000 νεκρούς από πείνα. Βέβαια η οδύνη δεν είναι ποσοτικό μέγεθος αλλά ποιοτικό, απλά δεν δίνεται η τραγικότητα της γερμανικής κατοχής, η οποία προκάλεσε την απώλεια του 15% του τότε πληθυσμού της χώρας, φτάνοντας συνολικά στο 1.106.922 νεκρούς, φέρνοντάς μας πρώτους σε θυσίες σε ολόκληρο τον κόσμο, πάλι σύμφωνα με τον Γλέζο. Ένα ακόμα επιβαρυντικό στοιχείο για τους υπεύθυνους ακαδημαϊκούς του προγράμματος, είναι ότι μάλλον υιοθετείται η γερμανική άποψη ότι οι υποχρεώσεις ξεπληρώθηκαν, αφού η υποενότητα «Αποζημιώσεις» κλείνει με το εξής: «το ποσό των αποζημιώσεων (εννοείται 115 εκατομμύρια μάρκα που δόθηκαν το 1960) σε σχέση με τα ποσά που δόθηκαν σε άλλες χώρες, θεωρείται αρκετά χαμηλό, σε σχέση με τις απώλειες που υπέστη η Ελλάδα στη διάρκεια του πολέμου σε έμψυχο και άψυχο υλικό». Καμιά κουβέντα για τις διεκδικήσεις όπως τις έχει αναδείξει το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, ούτε καν αναφορά στο πόρισμα της Βουλής (σχεδόν ομόφωνο), τον Απρίλιο του 2019. Πράγματι, πολύ έξυπνος τρόπος της γερμανικής προπαγάνδας, που μάλιστα απευθύνεται στα Ελληνόπουλα και στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Πού ακριβώς στοχεύουν; Υπάρχει αβλεψία ή σκοπιμότητα;
Η διερεύνηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης δεν είναι απλά ηθικό ζήτημα. Δεν εξαντλείται ούτε λεκτικά, ούτε στην κατάθεση στεφάνων. Έχει και υλική διάσταση. Περιέχει επανορθώσεις, αποζημιώσεις, επιστροφή του κλεμμένου πλούτου, κάθε είδους αποκατάσταση δηλαδή, για να μην μπορούμε να πούμε ότι θα ξαναγίνουν, αλλά και για να μπορούμε να υπηρετούμε την πραγματική συλλογική μνήμη. Ακόμα και ένα μάρκο να ήταν… θα πρέπει να ξέρουν τα Ελληνόπουλα ότι τα διεκδικούμε. Και για να μην αδικούμε τις «καλές πρακτικές», όπως λέμε στα της εκπαίδευσης, οι υπεύθυνοι ας σκύψουν το κεφάλι και ας τα διορθώσουν. Ψηφιακό υλικό είναι, εύκολα γίνονται διορθώσεις και απομακρύνονται οι στρεβλώσεις.
Τέλος, ας σημειώσουμε πώς οι προφορικές μαρτυρίες και η προφορική Ιστορία είναι ένα πράγματι ελκυστικό κομμάτι της σημερινής ιστοριογραφίας, που αρχίζει να μπαίνει δυναμικά στις σχολικές εργασίες. Όμως υπάρχουν χιλιάδες μαρτυρίες καταγεγραμμένες στην ελληνική βιβλιογραφία και άρα μπορούν να αξιοποιηθούν σε αντίστοιχα μαθητικά σχέδια εργασιών. Δεν είναι, συνεπώς, οι μαρτυρίες που ενοχοποιούνται αλλά το πλαίσιο στο οποίο είναι ενταγμένες.
Ας έχουμε, συνεπώς, το νου μας ως εκπαιδευτικοί, ως Υπουργείο, ως κοινωνία συνολικά, για να μην αναρωτιόμαστε: και ζήσανε αυτοί καλά, και μεις;
