Η απώλεια εκατοντάδων ανθρώπων στη Θεσσαλία εξαιτίας των έμμεσων επιπτώσεων των πλημμυρών, υπήρξε η αποκαλυπτική και στενάχωρη διαπίστωση μέσα από την πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Έρευνας & Εκπαίδευσης στην Δημόσια Υγεία. Στην έκθεση όμως, καταγράφονται συγχρόνως οι πολυετείς παθογένειες και παραλείψεις: από την απουσία ενός σοβαρού πολεοδομικού σχεδιασμού έως τα έργα που τρέχουν πίσω από τις… εξελίξεις τόσο στο Νομό Καρδίτσας, όσο και σε ολόκληρη την Περιφέρεια.
Τρέχουμε λοιπόν, αλλά δεν προλαβαίνουμε ως περιοχή. Πιθανότατα θα ακολουθούμε τα γεγονότα, αμφιβάλλουμε όμως αν θα τα προσπεράσουμε ποτέ, ή έστω μια φορά αν θα είμαστε προετοιμασμένοι απέναντι στις προκλήσεις.
Αντιμέτωποι με μια άβολη και σκληρή αλήθεια
Πέρα από πλεονάζοντες 335 θανάτους που εκδηλώθηκαν το επόμενο τρίμηνο του 2023 εξαιτίας των πλημμυρών στους θεσσαλικούς Νομούς, οι αναφορές της έκθεσης παρουσιάζουν μια σκληρή πραγματικότητα, που δύσκολα θα παραδεχόμασταν υπό άλλες συνθήκες.
Οι επισημάνσεις περί «έλλειψης σοβαρού πολεοδομικού σχεδιασμού, χωρίς ανοιχτούς χώρους» μας μεταφέρουν πολύ πίσω στο παρελθόν, όταν οι κοινωνίες μας ξεκινούσαν σταδιακά να διαμορφώνονται. Οι αναφορές σε τεχνικά αντιπλημμυρικά έργα που έρχονται… πίσω από τις εξελίξεις με τρόπο εμβαλωτικό όπως σημειώνει το ΚΕΠΥ, αποτελεί μια ακόμη άβολη αλήθεια για όλους μας.
Ο τόπος μας δοκιμάστηκε. Χάθηκαν ζωές, περιουσίες. «Έσβησαν» προοπτικές, μα πολύ περισσότερο τα συμπεράσματα της έκθεσης καλούν πρωτίστως τις κεντρικές και λοιπές αρχές να λάβουν επιτέλους σοβαρά υπόψη τη συνολική απώλεια. Για μια φορά τουλάχιστον ας εισακουστούν οι ανησυχίες χρόνων, η επιμονή κάποιων ατόμων που δεν έπαψαν να επισημαίνουν τα δύσκολα σημεία, τις ελλείψεις ή τις ολιγωρίες δεκαετιών. Άτομα λοιπόν, που μελετούσαν διαρκώς την πορεία του νερού στη Θεσσαλία, εκτιμούσαν πως θα υπάρξουν «τρικλοποδιές» εξαιτίας των ημιτελών έργων (Αχελώος κ.α.), και εντέλει σήμερα είμαστε αντιμέτωποι με την ανεπάρκεια νερού, ένα θέμα συζήτησης «δίχως αύριο».
Περιοχές υποβαθμισμένες και η γνώση των κατοίκων
Η έκθεση του ΚΕΠΥ κάνει λόγο εξίσου για περιοχές πιο υποβαθμισμένες σε σχέση με άλλες, συγκριτικά με τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υποδομές. Συνοικίες, χωριά όπως και τμήματα πόλεων χτυπήθηκαν τελικά σφοδρότερα από τις πλημμύρες. Και συνεχίζουν έως σήμερα να είναι ευάλωτες ως συνοικίες απέναντι σε τέτοιας υψηλής κλίμακας κινδύνους.
Η έρευνα επεκτείνεται σε όλες τις πτυχές του δράματος που εκτυλίχθηκε από το Σεπτέμβριο του 2023 και έπειτα στη Θεσσαλία. Και τότε αναφερόμασταν στους ντόπιους κατοίκους που γνωρίζουν τα ευάλωτα σημεία στις περιοχές που ζουν: σε ποιά σημεία «σπάνε» τα ποτάμια ή ποιές ελλείψεις προϋπήρχαν των πλημμυρικών καταστροφών.
Το Κέντρο Έρευνας εστίασε στα βιώματά τους, στη γνώση που διαμορφώνεται από την εμπειρία, καθώς οι ανησυχίες των κατοίκων κινητοποιούν προσωρινά τις αρμόδιες αρχές για να προχωρήσουν σε στοιχειώδεις αποκαταστάσεις, έως ότου γίνει ξανά το κακό. Ορισμένες φορές πιο σφοδρό και επικίνδυνο.
Όπως σημειώνει το Κέντρο, οι στοιχειώδεις αυτές κατασκευές μετά από επιμονή των πληθυσμών των χωριών, προστάτευαν τις περιοχές, αλλά ή έλλειψη ολοκληρωμένης δόμησης και η άνιση ανάπτυξη στον πολεοδομικό ιστό αναδείθηκαν ως αιτίες των σύγρονων πλημμυρικών φαινομένων.
Δεν εισακούστηκαν οι διεκδικήσεις δεκαετιών
Τα στοιχεία του Κέντρου επαληθεύουν πως όλα αυτά τα αιτήματα που χρόνισαν σε κόλλες χαρτιών τοπικών φορέων και συλλόγων εξακολουθούν να υφίστανται και δε σβήνουν από τις κύριες διεκδικήσεις. Ας κοιτάξουμε την περίπτωση των αγροτών, οι οποίοι έως σήμερα μάταια περιμένουν να βρουν ανταπόκριση σχετικά με τα αντιπλημμυρικά έργα, ενώ τώρα καλούνται εκτάκτως να διαχειριστούν με προσοχή το ελάχιστο. Από την άλλη, πρόεδροι τοπικών κοινοτήτων επαναλάμβαναν κατά καιρούς τους φόβους τους για το σενάριο έντονων πλημμυρικών φαινομένων. Ακόμη και σήμερα, που έχει επανέλθει η ηρεμία σε πληγωμένες περιοχές, οι άνθρωποί τους παραμένουν παραδόξως σε εγρήγορση, σε ένα μετέωρο στάδιο εφόσον πρόκειται
Δημήτρης Γιαννακόπουλος
