Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
Όσο κι αν επιθυμούμε την ανάδειξη αξιομνημόνευτων κτιρίων στην Καρδίτσα με ιστορικό υπόβαθρο, χρειάζεται πρωτίστως να διαθέτουμε την πρέπουσα νοοτροπία. Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης έχουν αναφερθεί πολλάκις στις προοπτικές του κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς, το οποίο όταν θέλουμε το εκθειάζουμε ως κτίριο ευρωπαϊκής κληρονομιάς, αλλά την ίδια ώρα συνεχίζουμε να το περιθωριοποιούμε χωρίς την απαραίτητη μέριμνα και συντήρηση.
Προχωρώντας σε μία σύντομη αναδρομή, το κτίριο της Δημοτικής Αγοράς κατασκευάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αποτελώντας πρωτοβουλία του αείμνηστου κοσμοπολίτη δημάρχου Αστέριου Αλλαμανή. Πρόκειται για κτίριο μοντέρνας αρχιτεκτονικής, ενώ πιθανότατα ανήκει στα λίγα εναπομείναντα σωζόμενα κτίρια που κατασκεύαζε από τα τέλη του 19ου αιώνα η γαλλική εταιρεία «Hennebique», του Francois Coignet.
Ωστόσο, ακόμη κι αν το κτίριο με τον περιβάλλοντα χώρο του συνέβαλε στην οργάνωση της λαϊκής αγοράς όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, η ανάγκη φροντίδας του μοιάζει να έπαψε από τη στιγμή που το μακρινό 1992 αναγνωρίστηκε ως Μνημείο Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής
Κληρονομιάς.
Οι κρίσεις ως δικαιολογία για την αμεριμνησία στο κτίριο
Τα επόμενα έτη το κτίριο φιλοξένησε επιχειρήσεις που στόχευαν στην προώθηση τοπικών κυρίως προϊόντων, και καφετέριες που πρόσφεραν έναν εναλλακτικό χώρο για να περάσει κανείς τις ελεύθερες ώρες του. Παράλληλα, κάποιες υπηρεσίες εδρεύουν σήμερα στη δημοτική αγορά που εξυπηρετούν τους Καρδιτσιώτες πολίτες. Ουδέποτε όμως, αξιοποιήθηκε σοβαρά η ευκαιρία ανάδειξης του κτιρίου, έτσι ώστε να καταστεί σημείο αναφοράς. Εκεί λοιπόν, που καταστήματα προσέδιδαν ζωή στον περιβάλλοντα χώρο, με την πάροδο του χρόνου ορισμένα αποχώρησαν.
Βασικές αιτίες που αποτρέπουν την ανάπτυξή του, είναι σίγουρα οι αλλεπάλληλες κρίσεις, τα εμπόδια στο συνολικό επιχειρείν της χώρας, ενώ αρκετοί νέοι ατολμούν να φέρουν εις πέρας τις ιδέες τους. Η οικονομική αστάθεια όμως, δε δύναται να σταθεί ως δικαιολογία για την εγκατάλειψη του κτιρίου της δημοτικής αγοράς.
Αναζητώντας ορθή νοοτροπία
Όταν ένα αναγνωρισμένο μνημείο συζητείται περισσότερο για τη δυσοσμία και τις ακαθαρσίες στον εσωτερικό του χώρο παρά για τις προοπτικές του, πιθανόν απουσιάζει η καλλιέργεια νοοτροπίας που θα εγγυάται διαχρονικότητα. Το πνεύμα σεβασμού απέναντι σε χώρους που ανήκουν σε κάθε δημότη, πρέπει να έρχεται στο προσκήνιο από τους αρμόδιους, αλλά και από τους επαγγελματίες εμπόρους που χρησιμοποιούν το περιβάλλοντα χώρο της αγοράς.
Αναζητείται νοοτροπία λοιπόν, που θα «ρέει» αρμονικά εντός της τοπικής κοινωνίας. Θα εξασφαλίζει εξίσου τη συντήρηση κτισμάτων με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, όπως
πολύ εύκολα θαυμάζουμε σε πόλεις της Ευρώπης. Για να να οραματιζόμαστε λοιπόν, μεγαλοπρεπή σχέδια για το κτίριο της αγοράς, χρειάζεται συνεχής επίβλεψη και καθαρισμός του εσωτερικού και εξωτερικού χώρου. Όλα όσα βλέπουμε και επαινούμε σε ευρωπαϊκές πόλεις, όπου συχνά επισκεπτόμαστε και τις αποκαλούμε «ζωντανά μουσεία». Διότι η ακεραιότητα ενός κτιρίου δεν εξαρτάται απαραίτητα από κονδύλια ενός προγράμματος, αλλά και από την βούληση.
Η Ευρώπη δείχνει το δρόμο
Αφού πρώτα επιδείξουμε έμπρακτο ενδιαφέρον για κλασικά κτίρια της πόλης, τότε θα επεξεργαστούμε και σχέδια αξιοποίησής τους. Σχετικά με το κτίριο της δημοτικής αγοράς, η ιδέα δημιουργίας ενός εμπορικού κέντρου παραπέμπει σε πρωτοβουλίες που έχουν γίνει επιτυχώς σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Αυτό το μοντέλο απαντάται τόσο σε προηγμένες κοινωνίες, όσο και σε άλλες που η οικονομία τους βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με του Νομού μας και της Ελλάδας.
Ας αρχίσουμε με το αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της πόλης Λόβετς που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Βουλγαρίας. Σε αυτή την πόλη των 27.000 περίπου κατοίκων υπάρχει η «Σκεπαστή Γέφυρα», ένα εκ των πρώτων εμπορικών κέντρων της χώρας. Χαρακτηρίστηκε κι ως έργο τέχνης που δημιούργησε το 1872 – 1874 ο διάσημος Βούλγαρος αρχιτέκτονας ονόματι Kolyu Ficheto. Παρότι η γέφυρα καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1925, επισκευάστηκε ξανά το 1931 και παραμένει διατηρητέο μέρος. Στο εσωτερικό της γέφυρας (βλ. φώτο) λειτουργούν ακόμη τουριστικά και λαϊκής τέχνης μαγαζιά. Παρά τις καταστροφές (πυρκαγιά, πολεμικές συγκρούσεις κλπ.) που υπέστη στο πέρασμα του χρόνου, οι κάτοικοι του τόπου κατόρθωσαν να το κρατήσουν ακέραιο και πλήρως λειτουργικό, διατηρώντας την αξιοσημείωτη αρχιτεκτονική της για την οποία φημίζεται.
Ένα επιπρόσθετο παράδειγμα συναντάμε στην πρωτεύουσα Κάρντιφ της Ουαλίας. Το λεγόμενο «Castle Arcade» απαρτίζεται από στενές και ιστορικές στοές, οι οποίες φιλοξενούν αρτοσκευάσματα, γαλλικά τυριά, καταστήματα με φανταχτερά φορέματα και ανεξάρτητες καφετέριες. Από πλευράς όψης το κτίριο μοιάζει μεγαλοπρεπές και άψογα συντηρημένο, αλλά χρειάστηκαν δεκαετίες περιποίησης για να μη χάσει την χαρακτηριστική του αίγλη. Κι αν η αισθητική του κτιρίου είναι κατά κάποιον τρόπο εξεζητημένη για τα δεδομένα της Ελλάδας, μας κινητοποιεί τουλάχιστον να ανακτήσουμε το χαμένο σεβασμό μας απέναντι στα κλασικά κτίρια.
Παράλληλα, ας πάρουμε μία γεύση από την Θεσσαλονίκη, και συγκεκριμένα από
την ιστορική αγορά Μπεζεστένι (υφασματαγορά). Είναι μία από τις εμπορικότερες στοές της πόλης, στην οποία παρατηρεί κανείς τον αναλλοίωτο χαρακτήρα της από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Χτισμένη το 15ο και 16ο αιώνα, διατηρεί ακόμη μέχρι και την τεχνική των βυζαντινών χρόνων, ενώ διάφορες επιχειρήσεις εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται σήμερα στο εσωτερικό της. Στην αγορά Μπεζεστένι, οι επιχειρήσεις ήδη από τους περασμένους αιώνες λειτουργούσαν με συντεχνιακούς κανόνες. Στη σημερινή εποχή, βρίσκει κανείς μεταξύ άλλων καταστήματα με υφάσματα, κεριά, βιβλία, αρώματα κ.α.
Ζήτημα σεβασμού
Ωστόσο, για την αξιοποίηση του κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς στην Καρδίτσα, πρέπει να ολοκληρωθούν κάποια αρχικά και αυτονόητα βήματα. Βασική προϋπόθεση η καλύτερη μεταχείρισή του από τις αρμόδιες αρχές, δείχνοντας ανεκτικότητα και σεβασμό τόσο στο παρελθόν, όσο και στην ταυτότητά του. Η καλλιέργεια σωστής νοοτροπίας χρειάζεται να προχωρά ανεπηρέαστη από επικρατούσες συνθήκες σε πολιτικό, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Ας μη χαραμίζουμε άλλο χρόνο για να επανακτήσουμε την χαμένη περηφάνια του κτιρίου.
Σε πρόσφατες συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Καρδίτσας, κρίθηκε αναγκαίο να γίνουν παρεμβάσεις καθαριότητας στη Δημοτική Αγορά, προκειμένου να αλλάξει η δυσχερής του εικόνα. Μη λησμονούμε πως δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία σημαντική αναμόρφωση του χώρου. Από το 1992 δηλαδή και για 30 ολόκληρα χρόνια, το κτίριο αλλά και ο περιβάλλοντας χώρος παρακμάζουν επικίνδυνα.
Τέλος, αφού πράξουμε τα… ευκόλως εννοούμενα, έπειτα θα οραματιστούμε τη χρησιμότητα του κτιρίου της δημοτικής αγοράς: αν πρόκειται να μετατραπεί (για κάποιους) σε εμπορικό κέντρο ή σε παρεμφερή δημόσιο ψυχαγωγικό χώρο.
