H Ευρωπαϊκή Ένωση ψάχνεται τα τελευταία 24ωρα εναγωνίως να βρει μία κοινά αποδεκτή λύση αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας που πλανάται πάνω από δεκάδες εκατομμύρια νοικοκυριά ενόψει του επερχόμενου χειμώνα, με την πρόταση της προέδρου της Κομισιόν για πλαφόν μόνο στο ρωσικό φυσικό αέριο (και όχι και στο Αζέρικο και το Αλγερινό LNG ή το αμερικάνικο) να απορρίπτεται στις διαβουλεύσεις του συμβουλίου των υπουργών Ενέργειας.
Η λύση βέβαια είναι απλή, αλλά απαιτεί πολιτική βούληση και σύγκρουση με ολογοπώλια και οργανωμένα συμφέροντα. Να ανασταλεί η λειτουργία του Χρηματιστηρίου Φυσικού Αερίου στο Άμστερνταμ για όσο διάστημα μεσουρανεί η ενεργειακή κρίση, να μπει συνολικό πλαφόν στην τιμή του αερίου και να δοθεί η δυνατότητα στους παραγωγούς ενέργειας να έχουν ένα εύλογο κέρδος της τάξης του 20 με 25% (και όχι υπερκέρδη) έτσι ώστε να ομαλοποιηθεί η αγορά ενέργειας.
Η άλλη λύση είναι η προσωρινή αφαίρεση των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο από το ισχύον σύστημα της ΕΕ για τον καθορισμό των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Τι είναι όμως το Χρηματιστήριο φυσικού αερίου; Όσο κλιμακώνονταν οι στόχοι για την «απολιγνιτοποίηση» και γενικά την απεξάρτηση στην παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, τόσο αυξάνονταν η χρήση του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή.
Στην Ελλάδα, το ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο διπλασιάστηκε ανάμεσα στο 2014 και το 2019, φτάνοντας στο 35%. Η τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται κυρίως στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Έτσι, αν π.χ. υπάρξει μια αύξηση των τιμών στο ολλανδικό χρηματιστήριο ΦΑ, ας πούμε λόγω διαταραχής των ποσοτήτων ρωσικού αερίου που διέρχονται από την Ουκρανία, η αύξηση αυτή θα μεταφερθεί και στην Ελλάδα, ακόμη κι αν η χώρα μας προμηθεύεται αέριο από την Αλγερία. Η υψηλότερη τιμή που διαμορφώνεται από την κερδοσκοπική φούσκα στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ «διαχέεται» παντού και καθορίζει τις τιμές του φυσικού αερίου συνολικά.
Το ελληνικό χρηματιστήριο ενέργειας. Αυτό είναι έτσι οργανωμένο που η τιμή της ενέργειας δεν καθορίζεται από το μείγμα των πηγών που συμμετέχουν στην παραγωγή της (λχ ΑΠΕ που έχουν χαμηλό κόστος), αλλά από την τιμή του ακριβότερου καυσίμου, δηλαδή σήμερα του φυσικού αερίου, και μάλιστα στην ακριβότερη τιμή της, που είναι η τιμή της στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ.
Η τιμή εκκαθάρισης της ηλεκτρικής ενέργειας στο χρηματιστήριο της ενέργειας περιλαμβάνει τις υψηλότερες τιμές κάθε ώρας (οριακές τιμές), ανεξαρτήτως πηγής. Με άλλα λόγια: η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στο ελληνικό χρηματιστήριο διαμορφώνεται ωσάν να παραγόταν όλη η ηλεκτρική ενέργεια από μονάδες φυσικού αερίου, μολονότι το φυσικό αέριο συμμετέχει στην ηλεκτροπαραγωγή μόνο κατά 35%! Σε αριθμούς: το 2021 η συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ήταν 38% (37% καλύφθηκε από ΑΠΕ συμπεριλαμβανομένων και των υδροηλεκτρικών, 10% από λιγνιτικές μονάδες και 15% από εισαγωγές).
Παρά τη σύνθεση αυτή, όταν οι τιμές του φυσικού αερίου πενταπλασιάσθηκαν στο Χρηματιστήριο του Άμστερνταμ, το ίδιο συνέβη και στις τιμές στο ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας: η μεγαβατώρα σκαρφάλωσε από 50-60 € στις αρχές 2021 στα 235-245 € στο τέλος του ίδιου χρόνου.
Σήμερα η τιμή της μεγαβατώρας βρίσκεται πάνω από τα 280 με 300 ευρώ. Σύμφωνα με τα προθεσμιακά συμβόλαια στο χρηματιστήριο ενέργειας της Ολλανδίας, οι τιμές του φυσικού αερίου θα διατηρηθούν πάνω από τα 300 ευρώ η μεγαβατώρα έως τουλάχιστον και τον Φεβρουάριο του 2023 και σταθερά πάνω από τα 250 ευρώ έως το τέλος του επόμενου χρόνου.
Πρέπει να φτάσει κάποιος προς το καλοκαίρι του 2024 για να βρει συμβόλαιο με τιμή κάτω από τα 200 ευρώ. Κι αυτό όταν πέρυσι τον Σεπτέμβριο η τιμή του φυσικού αερίου ήταν κάτω από τα 48 ευρώ η μεγαβατώρα. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που το 100% της ενέργειας που μπαίνει στο σύστημα περνάει μέσα από το χρηματιστήριο -με δεύτερη την Ελβετία με 38% (!), ενώ στην κοιτίδα του νεοφιλελευθερισμού, τη Μ. Βρετανία, το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 13% και η υπόλοιπη ποσότητα διευθετείται μέσω μακροχρόνιων συμβολαίων.
Εννοείται ότι μεσοπρόθεσμα η χώρα μας οφείλει να απεξαρτηθεί πλήρως από το εισαγόμενο φυσικό αέριο με δεδομένο ότι σύμφωνα με τον Bloomberg η κρίση στις τιμές του θα συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2025.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και κυρίως των υδροηλεκτρικών έργων που είναι και έργα πολλαπλού σκοπού (ενεργειακά, αρδευτικά, υδρευτικά, αντιπλημμυρικά, περιβαλλοντικά κλπ).
Η χώρα μας είναι η τελευταία στην Ε.Ε. στην αξιοποίηση των υδατοπτώσεων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς έχει αξιοποιήσει μόλις το 30% του υδάτινου δυναμικού της έναντι 80% κατά μέσο όρο άλλων ευρωπαϊκών χωρών όπως η Γερμανία η Ελβετία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία κ.α.
Υ.Γ. Ο πρωθυπουργός πέρυσι από το βήμα της ΔΕΘ είχε δηλώσει για τα έργα του Αχελώου ότι έχουν τεχνικά και νομικά προβλήματα και για αυτό δεν προχωρούν. Σε ότι αφορά τα τεχνικά η ΔΕΗ προχθές ανακοίνωσε ότι αναλαμβάνει την κατασκευή μεγάλου υδροηλεκτρικού έργου 330 MW (όσο η Συκιά ή η Μεχοχώρα) στη Βόρεια Μακεδονία (Σκόπια). Άρα τεχνογνωσία από τη ΔΕΗ για παραγωγή φθηνής ενέργειας υπάρχει. Πολιτική βούληση υπάρχει;
Γιάννης Κολλάτος
