• Τί ανέφερε Έλληνας καθηγητής σε αρχαιολογικό συνέδριο στην Αμερική
Χάλκινα ειδώλια που έχουν τη μορφή αλόγου και προέρχονται από το Ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς στη Φίλια, φυλάσσονται και εκτίθενται σε ιδιωτικό μουσείο στο…Χιούστον του Τέξας. Η ύπαρξη αυτών των αφιερωμάτων είναι μια απτή απόδειξη της λεηλασίας που υπέστη από αρχαιοκαπήλους ο συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος πολύ πριν αρχίσουν οι ανασκαφές που οδήγησαν στην ανακάλυψή του.
Αυτός ο χώρος πάντως συνεχίζει να απασχολεί τους αρχαιολόγους ακόμα και σε άλλες ηπείρους όπως έγινε πριν από λίγες ημέρες, στην ετήσια συνάντηση του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής όπου ο καθηγητής Νάσος Παπαλεξάνδρου από το Πανεπιστήμιο του Τέξας συμμετείχε στη συνεδρία με θέμα «Αρχαία Ελληνικά ιερά : ναοί και αφιερώματα» και μίλησε για τα «Χάλκινα αφιερώματα από το ερό της Αθηνάς Ιτωνίας στη Θεσσαλία» κάνοντας ουσιαστικά μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τον αρχαιολογικό πλούτο της περιοχή μας επιστημονική ανακοίνωση.
Το Menil Museum στο Χιούστον του Τέξας
Ένα μεγάλο κοινό επιστημόνων-χιλιάδες μίλια μακριά- γνώρισε λοιπόν το Ιερό της Φίλιας μέσα από τα χάλκινα αφιερώματα που υπάρχουν σε ένα ιδιωτικό μουσείο του τόπου τους.
Αναφερόμενος στο Ιερό ο καθηγητής-σύμφωνα με στοιχεία που μας παρέθεσε η Σοφαδίτισσα αρχαιολόγος Δήμητρα Ρουσιώτη- τόνισε ότι πρόκειται για το ομοσπονδιακό ιερό των Θεσσαλών και το επίκεντρο της πολιτικής ζωής, το οποίο βρισκόταν στη Θεσσαλιώτιδα, στο σημερινό χωριό Φίλια Σοφάδων. Η Ιτωνία πιθανότατα ήταν μια προϊστορική θεότητα, η οποία στα ιστορικά χρόνια ταυτίστηκε με την Αθηνά Πρόμαχο, μια κατεξοχήν πολεμική θεά. Η θεά αναπαριστάται σε όλα τα νομίσματα του Κοινού των Θεσσαλών. Πολλές πληροφορίες για το ιερό παρέχει ο αρχαίος γεωγράφος Στράβωνας. Το ιερό ήταν υπαίθριο και βρισκόταν μέσα σε ένα ιερό άλσος στις όχθες του ποταμού Κουάριου (σημερινού Σοφαδίτη). Οι ανασκαφές ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1960 από τον Δ. Θεοχάρη ύστερα από εντονότατη δράση των αρχαιοκαπήλων και έφεραν στο φως αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από την Αρχαϊκή εποχή ως τα πρώιμα χριστιανικά χρόνια. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το πλήθος των χάλκινων αφιερωμάτων, κάποια από τα οποία πιστεύεται ότι κρέμονταν από το ιερό δέντρο, καθώς και οι επιγραφές-ψηφίσματα του Κοινού των Θεσσαλών. Στα βαθύτερα ανασκαφικά στρώματα εντοπίστηκαν ειδώλια της Μυκηναϊκής εποχής, γεγονός που επιβεβαιώνει το προϊστορικό υπόβαθρο της λατρείας. Οι ανασκαφικές έρευνες συνεχίστηκαν στην περιοχή κατά τη δεκαετία του 1980, αλλά και νεώτερα χρόνια από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καρδίτσας. Τα ευρήματα του ιερού που έχουν διασωθεί εκτίθενται με υποδειγματικό τρόπο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας.
Άποψη από το εσωτερικό του μουσείου όπου φυλάσσονται τα χάλκινα ειδώλια
Αφορμή για αυτή την επιστημονική μελέτη και την πρόσφατη παρουσίαση του καθηγητή Παπαλεξάνδρου υπήρξε η ύπαρξη χάλκινων αφιερωμάτων (με τη μορφή αλόγων)από το ιερό της Φίλιας στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Menil στο Χιούστον του Τέξας, τα οποία αποτελούν απτή απόδειξη της εκτεταμένης δράσης των αρχαιοκαπήλων και τη λεηλασία του ιερού πριν τις ανασκαφές του Δ. Θεοχάρη. Το Μουσείο Menil ιδρύθηκε από την οικογένεια de Menil και στεγάζει την ιδιωτική τους συλλογή, η οποία δημιουργήθηκε στις δεκαετίες του 1940 και 1950. Περιλαμβάνει τουλάχιστον 17.000 έργα τέχνης, μεταξύ των οποίων πίνακες των κυριότερων ζωγράφων του 20ου αιώνα, αλλά και από πλήθος αντικειμένων από πολιτισμούς που άκμασαν στη Μεσόγειο, την Αφρική, την Ωκεανία κ.α. Ιδιαίτερο μέρος της συλλογής είναι αφιερωμένο στον Βυζαντινό πολιτισμό. Το μουσείο έχει εξελιχθεί πλέον σε μια κοιτίδα πολιτισμού με πλήθος πολιτιστικών δράσεων ελεύθερων για όλους.
Βέβαια εκτός από την Αμερική, χάλκινα άλογα-αφιερώματα από το ιερό της Φίλιας βρίσκονται στη γλυπτοθήκη Ny Carlsberg στην Κοπεγχάγη και πιθανόν και στην Οξφόρδη.
Ο καθηγητής
Νάσος Παπαλεξάνδρου
Βιογραφικό του καθηγητή Νάσου Παπαλεξάνδρου
Ο Νάσος Παπαλεξάνδρου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, κατάγεται από την Πελασγία Φθιώτιδας. Φοίτησε στο Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Princeton στις Η.Π.Α., όπου απέκτησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο σπουδών στην Κλασσική Τέχνη και Αρχαιολογία. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμιο του Princeton και του Michigan, ενώ από το 2002 είναι τακτικός καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ώστιν. Ο καθηγητής Παπαλεξάνδρου έχει συμμετάσχει σε πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων και έχει λάβει υποτροφίες από πλήθος ιδρυμάτων, μεταξύ των οποίων το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Αθήνα, το Ίδρυμα Getty, το Ίδρυμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Harvard, την Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών και Αρχαιολογίας στην Αθήνα κ.α. Διδάσκει σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές διάφορα μαθήματα για την αρχαία Ελληνική τέχνη και αρχαιολογία με έμφαση την τέχνη από τον 11ο αιώνα ως τον 6ο αιώνα π.Χ., καθώς και για την τέχνη και την αρχιτεκτονική των αρχαίων Ελληνικών ιερών. Στα επιστημονικά του ενδιαφέροντα συγκαταλέγεται και η αρχαιολογία της Κύπρου. Κατά τη δεκαετία του 1990 υπήρξε υπεύθυνος ανασκαφικού προγράμματος στην περιοχή της Πάφου και συμμετέχει στη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων ενός σημαντικού δημόσιου κτιρίου του 6ου αιώνα π.Χ. Επίσης έχει εκδώσει δύο μονογραφίες και πλήθος άρθρων στα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κυκλοφορίας.
Τζένη Σουλτανιά
