Για μία ακόμη χρονιά η Παγκόσμια Ημέρα Νερού, η οποία ως γνωστό εορτάζεται στις 22 Μαρτίου κάθε χρόνου, έρχεται να μας υπενθυμίσει την απόκλιση ανάμεσα στην ευθύνη που έχουμε «απέναντι» στη φύση και ιδιαίτερα σε αυτόν τον ξεχωριστής σημασίας φυσικό πόρο, καθώς και στις «πράξεις» μέσα από τις οποίες οφείλουμε να ανταποκριθούμε στις ευθύνες μας αυτές, δυστυχώς όμως, για πολλούς και ποικίλους λόγους, υπολειπόμαστε σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Σήμερα, οι όποιες δικαιολογίες και οι «εξηγήσεις» για την απόκλιση αυτή, δεν μπορούν πλέον να γίνουν αποδεκτές.
Και εάν λάβουμε υπόψη ότι ο φετινός εορτασμός της ημέρας αυτής είναι αφιερωμένος στους υπόγειους υδροφορείς και οικοσυστήματα, ειδικά εδώ στη Θεσσαλία η θλίψη για την κατάσταση που βιώνουμε είναι απεριόριστη.
Λίγα λόγια παραπάνω για αυτήν την «αφανή» οικολογική καταστροφή που συντελείται κατά τις τελευταίες δεκαετίες και που, δυστυχώς, δεν ευαισθητοποίησε όσο θα έπρεπε ούτε τους φορείς της περιοχής ούτε τις κυβερνήσεις.
Ως γνωστόν στη Θεσσαλία, με τις διακυμάνσεις που παρατηρούνται την κάθε υδρολογική χρονιά, καταναλώνονται ετησίως (υδατικό «ΑΕΠ») 1.100 έως 1.400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, από τα οποία το 95% αφορούν στην Γεωργία.
Από τις ποσότητες αυτές, συνήθως το 70% προέρχεται από υπόγεια ύδατα που αντλούνται μέσω 33.000 (περίπου) κατασκευασμένων γεωτρήσεων.
Ένα σημαντικό μέρος τους αντλούνται από μόνιμα (μη ανανεούμενα) υδατικά αποθέματα, τα οποία εκ των πραγμάτων μειώνονται διαρκώς.
Η μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) Θεσσαλίας τεκμηριώνει επιστημονικά και αναμφισβήτητα ότι το συσσωρευμένο επί δεκαετίες υδατικό έλλειμμα υπόγειων υδάτων, ανέρχεται στην εκπληκτική ποσότητα των 3.000 εκ. κ. μ. νερού, κάτι που απειλεί – κυριολεκτικά – με κατάρρευση τα υπόγεια υδατικά οικοσυστήματα.
Οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις «επιβάλλουν» την αναπλήρωση των υδάτων αυτών και την σταδιακή αποκατάσταση της ισορροπίας στα οικοσυστήματα, με παροχή επιφανειακών υδάτων που θα μειώσουν τις αντλήσεις και με την υποχρέωση της Πολιτείας να επανατροφοδοτήσει (τεχνητός εμπλουτισμός) τους υδροφορείς, μειώνοντας σταδιακά το έλλειμμα έως την πλήρη αποκατάστασή τους απομακρύνοντας τους κινδύνους υφαλμύρυνσης από είσοδο θαλασσινού νερού που απειλούν πολλές περιοχές.
Δυστυχώς, τίποτε απολύτως δεν κινείται στην κατεύθυνση αυτή, αντίθετα το έλλειμμα διευρύνεται ενώ την ίδια στιγμή η Θεσσαλία αντιμετωπίζει εμφανώς σοβαρούς κινδύνους ερημοποίησης.
Επισημαίνουμε επίσης την σημαντική πτώση του υδροφόρου ορίζοντα (Y.O.) που τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται από 30 m ως 80 m (ενώ προσωρινά η πτώση έφθασε και τα 100 m) αναλόγως της περιοχής και αποτελεί την αιτία των σημαντικών καθιζήσεων που δημιουργούν τις ρηγματώσεις του εδάφους και των κατασκευών. Η αφαίρεση της άνωσης που ασκείται στον σκελετό του εδάφους λόγω πτώσης του Υ.Ο. αυξάνει τις ενεργές τάσεις στο έδαφος που «συμπυκνώνεται», μειώνεται δηλαδή ο όγκος των κενών που υπάρχουν μεταξύ των κόκκων, αυτό έχει συνέπεια την αλλαγή των υδραυλικών χαρακτηριστικών των υδροφορέων λόγω αναδιάταξης της δομής τους (μη αναστρέψιμη κατάσταση).
Τα προβλήματα που περιγράψαμε μπορούν μεσοπρόθεσμα να αντιμετωπισθούν με ταυτόχρονες δράσεις προς δύο κατευθύνσεις : Αφενός με την επίμονη εφαρμογή ενός προγράμματος εξοικονόμησης νερού, με στόχο την μείωση των καταναλώσεων τουλάχιστον κατά 15% – 20%, αφετέρου με την σταδιακή μείωση των αντλήσεων, αξιοποιώντας συνδυαστικά όλες τις προσφερόμενες δυνατότητες ταμίευσης και παροχής καλής ποιότητας και χαμηλού κόστους επιφανειακών υδάτων, ώστε να επιτευχθεί η ανατροπή αναλογίας χρήσης υπόγειων έναντι επιφανειακών υδάτων.
Ειδικά η επίτευξη του στόχου της εξοικονόμησης νερού συνεπάγεται την εκπόνηση και εφαρμογή ενός σχεδίου για αντικατάσταση των απαρχαιωμένων έργων μεταφοράς (ανοικτοί αγωγοί χωρίς επένδυση, χωρίς συστηματική συντήρηση κλπ.) και αντικατάσταση τους , ώστε η διανομή και διαχείριση του νερού να γίνεται με κλειστούς αγωγούς (που πολλοί θα λειτουργούν με τη βαρύτητα χωρίς κατανάλωση ενέργειας και για την άρδευση) και νέας γενιάς «έξυπνα» δίκτυα άρδευσης.
Επιβάλλεται επίσης η θέσπιση κανόνων ελέγχου, μετρήσεις κατανάλωσης νερού, καλή διοίκηση κ.α. Για όλα αυτά δυστυχώς δεν έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες, η κατάσταση παραμένει στάσιμη, ενώ κάποιοι, αποσπασματικά και συνειδητά, προσπαθούν να «φορτώσουν» τα προβλήματα αποκλειστικά στους αγρότες που «καταναλώνουν χωρίς περίσκεψη το νερό» κάτι που σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι αληθές.
Από τα παραπάνω προκύπτει πως όσο επίμονα και συστηματικά οφείλουμε να επικεντρώσουμε την προσπάθειά μας στο σκέλος της ζήτησης, άλλο τόσο θα πρέπει να εξαντλήσουμε ΟΛΕΣ ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ και χωρίς εξαιρέσεις, τις δυνατότητες που μας προσφέρονται στο σκέλος της προσφοράς.
Αλλιώς οδηγούμαστε αντικειμενικά σε περαιτέρω υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων, τους οποίους υποτίθεται, ότι το ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας στοχεύει να «ανατάξει» με την εξοικονόμηση 50 hm3 νερού ετησίως (!), δηλαδή σε περισσότερα από 60 χρόνια (!!).
Κλείνοντας το αφιέρωμα μας στην Παγκόσμια Ημέρα Νερού 2022, προτρέπουμε τους αναγνώστες του ιστοτόπου μας να δούνε το βίντεο της ΠΕΔ Θεσσαλίας με τίτλο «Η Θεσσαλία, ο υδάτινος πλούτος της και οι προκλήσεις για το μέλλον», όπου (εκτός των άλλων), ειδικά στις ενότητες 2 και 3 (από το 5΄.30΄΄ λεπτό έως το 23΄.46΄΄ λεπτό) θα πάρουν και μία λεπτομερέστερη εικόνα για το θεσσαλικό πρόβλημα των υπόγειων υδροφορέων και τις προτάσεις επίλυσης του, αλλά και την σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής Διεκδίκησης επίλυσης Υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας (Ε.Δ.Υ.ΘΕ), με αφορμή την φετινή επέτειο της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού 2022 και τις σχετικές διεκδικήσεις της.
Κώστας Γκούμας
Τάσος Μπαρμπούτης
